Cesar Vallejo | Νεκρό Ειδύλλιο (μτφρ. Μπάμπης Ζαφειράτος)

Νεκρό Ειδύλλιο

ΑX TI NA KANEI η Ρίτα μου απ’ τις Άνδεις η γλυκιά μου,
από θαλασσινή γλαδιόλα κι αγριοκέρασο κορμί⸱
τώρα που το Βυζάντιο με πνίγει και στα σωθικά μου
κοιμάται το αίμα μου σαν το κονιάκ που του ξεθύμανε η ορμή.

Τα χέρια της πού να βρίσκονται μετανιωμένα μακριά μου
που ασπρόρουχα-απογεύματα σιδέρωναν για να ’ρθει να με βρει⸱
τώρα που βρέχει κι η βροχή αποδιώχνει από κοντά μου
την όρεξή μου για ζωή.

Με τη φανελένια φούστα της άραγε τι να γίνεται,
με τις λαχτάρες της και πού να περπατάει,
με γεύση από ζαχαροκάλαμα, από Άνδεις κι από Μάη.

Θα στέκεται στην πόρτα αναριγώντας και θα λέει
—έναν οιωνό στα σύννεφα ζητώντας—: «Τι κρύο Ιησού Χριστέ!»
Κι ένα αγριοπούλι εκεί στα κεραμίδια της θα κλαίει.

(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 14 Οκτ. 2022)

[Idilio muerto. Από τη συλλογή Los heraldos negros(1919), ενότητα Nostalgias imperiales (Αυτοκρατορικές Νοσταλγίες). Obra Poética Completa, Biblioteca Ayacucho, 1979, σ. 29]

---

Idilio Muerto

QUÉ ESTARÁ haciendo esta hora mi andina y dulce Rita
de junco y capulí;
ahora que me asfixia Bizancio, y que dormita
la sangre, como flojo cognac, dentro de mí.

Dónde estarán sus manos que en actitud contrita
planchaban en las tardes blancuras por venir;
ahora, en esta lluvia que me quita
las ganas de vivir.

Qué será de su falda de franela; de sus
afanes; de su andar;
de su sabor a cañas de mayo del lugar.

Ha de estarse a la puerta mirando algún celaje,
y al fin dirá temblando: «Qué frío hay… Jesús!»
Y llorará en las tejas un pájaro salvaje.

---

Σημειώσεις του μεταφραστή

1. Χρονολογία γέννησης – θανάτου: Σέσαρ  Βαγιέχο (Cesar Vallejo), Περού, 16 Μαρ. 1892 – Παρίσι, 15 Απρ. 1938.

2. Το Νεκρό Ειδύλλιο, όπως και Οι Μαύροι Κήρυκες (BookSitting, 27/3/2024), είναι 2 από τα 18 ποιήματα του Σέσαρ Βαγιέχο, τα οποία περιλαμβάνονται στην ιδιόχειρη ανθολογία που κουβάλαγε μαζί του ο Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία, το περίφημο Πράσινο Σημειωματάριο του Τσε —El cuaderno verde del Che (βλ. από Μποτίλια Στον Άνεμο). Δες σχετικά και από Μαύρους Κήρυκες.

3. Το Ειδύλλιο θεωρείται το καλύτερο ίσως ποίημα του «μεγαλύτερου ποιητή του εικοστού αιώνα σε οποιαδήποτε γλώσσα» και ένα από τα πιο εμβληματικά σονέτα της παγκόσμιας ερωτικής ποίησης. Μαζί δε με τους Μαύρους Κήρυκες / Los Heraldos Negros (BookSitting, 27/3/2024) είναι από τα σημαντικότερα ποιήματα αυτής της πρωτοπόρας ποιητικής φυσιογνωμίας.

4. Θαλασσινή γλαδιόλα: Ισπ. junco (χούνκο). Σύμφωνα με το λεξικό της RAE: 1. Junco común (κοινό)⸱ φυτό της οικογένειας Cyperaceae με λεπτούς γραμμωτούς κυλινδρικούς μίσχους και ταξιανθία που σχηματίζεται από πολλά σφαιρικά κεφαλάκια και με πολύ μικρά άνθη κοντά στην κορφή του στελέχους. 2. Junco florido (ανθοφόρο)⸱ θάμνος της οικογένειας Butomaceae (βούτομο)⸱ άνθη σε σχήμα ομπρέλας με έξι πέταλα και καρπούς σε κάψουλες με πολυπληθείς σπόρους. 3. Junco marítimo (θαλασσινό)⸱ της οικογένειας Juncaceae⸱ πράσινος, παχουλός, σκληρός μίσχος, φύλλα μυτερά και ταξιανθία σαν του σταχιού, που αναπτύσσεται σε υδροβιότοπους.

Μεταφραστικά διάλεξα συνδυασμό του 2 και 3, αφού το 2 είναι το ίδιο με το αρχαίο ελληνικό βούτομο, που συναντιέται και στη χώρα μας (butomus umbellatus) σε λίμνες και έλη (Κωπαΐδα, Δοϊράνη) και η αγγλική ονομασία του είναι γλαδιόλα του νερού.

5. Αγριοκέρασο: Ισπ. capulí⸱ είδος κερασιάς, περί τα δεκαπέντε μέτρα ύψος με καρπό ευχάριστο στη γεύση και στην οσμή (RAE).

6. Βυζάντιο (Bizancio): Η μεσαιωνική (προ του Κολόμβου) αυτοκρατορία του Περού, όπως έχουν χαρακτηρίσει αυτήν τη χώρα, αλλά και η «αυτοκρατορία» της (όποιας) πόλης σε αντίθεση με το παρθένο τοπίο των Άνδεων.