της Τζίνας Καρβουνάκη

Με το ποίημα Gaza, ο Abdel Khaleq Said Fathi Said, ένας από τους πέντε απόλυτους νικητές του Βραβείου Nosside 2025, του Nosside 40, υψώνει μια φωνή που δεν περιορίζεται στον θρήνο: γίνεται πράξη, στάση, αντίσταση. Ένας ποιητικός παλμός που επιμένει να μαρτυρεί όσα ο κόσμος κινδυνεύει να ξεχάσει. Το ποίημα λειτουργεί ως φάρος σε σκοτεινό τοπίο, εκεί όπου η λέξη μετατρέπεται σε καταφυγή της αλήθειας.

Στους στίχους του, η Γάζα δεν είναι γεωγραφία, αλλά ο συμβολικός τόπος όπου η ανθρώπινη μοίρα δοκιμάζεται. Ο Said ξαναδίνει φως και όνομα σε όσους «σκάλιζαν μωσαϊκά στ’ άστρα» και που σήμερα «χάνονται στον δρόμο προς την κόλαση», μέσα σε μια ιστορία γραμμένη με το ανεξίτηλο μελάνι της βίας. Η ποίηση προσφέρει  στέγη στους ανυπεράσπιστους, δίνει φωνή στους ποιητές που σιώπησαν πριν οι στίχοι τους προλάβουν να ανασάνουν.

Ο Said δεν υποκύπτει στην περιγραφή του πόνου ως αυτοσκοπού. Αναζητά την ηθική ρίζα της ευθύνης, τη ρωγμή απ’ όπου ξεπηδά το ερώτημα που αιωρείται βαρύ και αμείλικτο: πώς αντέχει ο κόσμος να στρέφει το βλέμμα αλλού, ενώ σβήνει η ελπίδα ενός λαού;

Στο ποιητικό σύμπαν του, η πίστη, η ιστορία και η ελευθερία δεν είναι μακρινές παρηγορητικές αφαιρέσεις, αλλά ό,τι απομένει, ό,τι αντιστέκεται, όταν ακόμη και η μνήμη απειλείται με αφανισμό. Είναι το σημείο φωτός που επιμένει να υπάρχει μέσα στην καταστροφή.

Ο Said γράφει εκεί όπου η ύπαρξη ενώ ραγίζει, ξαναγεννιέται: «επιστρέφουν από τον θάνατο, ως πηγή ελευθερίας, από αγίασμα». Η εικόνα αυτή δεν αθωώνει∙ καλεί σε αυτοεξέταση, σε παγκόσμια εγρήγορση. Υπενθυμίζει ότι η ποίηση μπορεί να μην αναχαιτίζει τις βόμβες, αλλά μπορεί να κρατήσει ανοιχτή την πληγή της μνήμης, ώστε το σκοτάδι να μη γίνει συνενοχή.

Με τη βράβευση του ποιήματος αυτού o Διεθνής Ποιητικός Διαγωνισμός Nosside ανανεώνει την οικουμενική του δέσμευση, να δίνει βήμα σε φωνές που τολμούν να μιλήσουν, επαναφέροντας την ποίηση στον ρόλο που της ανήκει, ως ήθος, ως μαρτυρία, ως ανθρώπινη αντοχή.

غزة

كانوا ينحتون الفُسيفساء في النجوم،
وينامون في القمر بسلام.
الآن قد أضعتموهم في طريق الجحيم،
حين نهضوا من اليأس الأبدي،
ليبحثوا عمّا تبقّى من الأمل.
كانوا أبهى من النور،
الذي يُظهِر جذورهم الطويلة في التاريخ.
أيديهم ثابتة، لا تُريد أن تُوقّع على موتها.
بصماتهم في ظلّ الملجأ
تُبرِز غايتهم.
لكنّ إله المحبّة غائب،
وتضحية أرواحهم،
ترسم في السماء خلاص الأرض.
يعود الإله مرّة أخرى،
ويعودون هم من الموت،
ينبوع للحرّية،
وماءٌ مقدّس.

Gaza

Una volta scolpivano mosaici negli astri.
Dormivano nella luna in pace.
Ora li avete persi nella via dell’inferno,
Quando sorgevano dalla eterna disperazione,
Per vedere cosa è rimasto della speranza.

Erano più radiose della luce
che faceva apparire le lunghe radici nella loro storia.
Le loro mani sono ferme
e non vogliono firmare la loro morte.

Le loro impronte nell’ombra del rifugio
Evidenziano la loro meta
Ma il Dio dell’amore scomparso
Il sacrificio del loro animo
Disegna nel cielo la salvezza della terra.

Il Dio riappare per un’altra volta.
E loro ritornano dalla morte, sorgente di libertà,
Di acqua santa.

Γάζα

Κάποτε λάξευαν μωσαϊκά στ’ άστρα.
Κοιμόντουσαν ειρηνικά κάτω απ’ το φεγγάρι.
Τώρα τους βλέπετε να χάνονται στον δρόμο της κόλασης,
ενώ αναδύονταν από την αιώνια απόγνωση
κοιτάζοντας ό,τι είχε απομείνει από την ελπίδα.

Τα αποτυπώματά τους στη σκιά του καταφυγίου
υπογραμμίζουν τον προορισμό τους.
Μα ο Θεός της χαμένης αγάπης,
η θυσία της ψυχής τους,
ζωγραφίζει στον ουρανό τη σωτηρία της γης.

Ο Θεός επανεμφανίζεται για άλλη μια φορά.
Κι εκείνοι επιστρέφουν από τον θάνατο, ως πηγή ελευθερίας,
από αγίασμα.

---

Ο Abdel Khaleq Said Fathi Said γεννήθηκε στην Τζενίν της Παλαιστίνης και έζησε εκεί μέχρι την ολοκλήρωση του λυκείου. Στα χρόνια της Πρώτης Ιντιφάντα ξεκίνησε τις πρώτες του δράσεις υπέρ των δικαιωμάτων του λαού του. Πολύ νωρίτερα, όμως, είχε ήδη συλληφθεί τρεις φορές, σχεδόν παιδί ακόμη. Ο λόγος ήταν η διανομή απαγορευμένων βιβλίων, περιοδικών και φυλλαδίων — μια ένδειξη ότι για τον Said ο λόγος υπήρξε από νωρίς μορφή αντίστασης.

Αργότερα, χάρη σε μια συγκυρία που ο ίδιος θεωρεί καθοριστική, βρέθηκε στην Ιορδανία για έναν μεταβατικό χρόνο και κατόπιν στην Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκε στη Βενετία. Η πόλη έγινε το σημείο αναφοράς της νέας του ζωής. Εκεί σπούδασε μεσανατολικές γλώσσες και λογοτεχνίες και δίδαξε, για ένα διάστημα, στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari. Το 2005 αναγνωρίστηκε ως πολιτικός πρόσφυγας, έπειτα από μια άδικη απόφαση απέλασης που βασίστηκε σε τυπικές ελλείψεις εγγράφων. Από τότε, όπως λέει ο ίδιος, η εξορία του έχει και εσωτερική διάσταση.

Στη διάρκεια των τελευταίων ετών έχει λάβει σημαντικές διεθνείς διακρίσεις. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το Παγκόσμιο Βραβείο Ποίησης Nosside — 40ή έκδοση — στο οποίο αναδείχθηκε παγκόσμιος απόλυτος νικητής. Ο Said τονίζει ότι δεν σπούδασε ποτέ ποίηση· τη θεωρεί ένα έμφυτο χάρισμα, μια φωνή που κληρονόμησε από την οικογενειακή του παράδοση στη Μέση Ανατολή, όπου υπήρξαν γνωστοί ποιητές και συγγραφείς.

Για τον ίδιο, η ποίηση είναι ο χώρος όπου ο πόνος μετατρέπεται σε λόγο και όπου ο κόσμος, ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές του, παραμένει δυνατό να ειπωθεί.

---