Υδραχτίδες μνήμης και φωτός

Σάββατο, 11 Οκτωβρίου 2025

[Μίνα Πατρινού, Υδραχτίδες, εκδ. Περισπωμένη, Αθήνα 2025]

Της Τζίνας Καρβουνάκη

Η νέα συλλογή της Μίνας Πατρινού, Υδραχτίδες (εκδ. Περισπωμένη, 2025), αποτελεί μια ώριμη συμβολή στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Ο ελεύθερος στίχος, πλούσιος σε μουσικότητα, επαναλήψεις και εικονοποιία, αναδεικνύει έναν λόγο που θυμίζει την προφορική εξομολόγηση και συνάμα προσφέρει εικαστική ένταση. Κεντρικά μοτίβα είναι το φως, η μνήμη, η φύση και ο έρωτας, που λειτουργούν όχι μόνο ως αισθητικά σχήματα αλλά και ως φορείς υπαρξιακής και κοινωνικής εμπειρίας.

Η συλλογή ανοίγει με μότο της Ingeborg Bachmann («Μπαίνοντας σὲ χώρους μαγεμένους / φωτίζαμε τὸ σκοτάδι / μὲ τ᾿ ἀκροδάχτυλα»), προϊδεάζοντας για τον διάλογο με την ευρωπαϊκή ποίηση του 20ού αιώνα¹. Παράλληλα, στο ποίημα Πηνελόπη δηλώνεται η συνομιλία με τον Οδυσσέα του Alfred Tennyson², που μετατοπίζει τον μύθο από τη σιωπή της αναμονής στη φωνή της γυναικείας μαρτυρίας. Η Πατρινού εγγράφεται έτσι σε μια παράδοση όπου η ελληνική ποίηση συνομιλεί δημιουργικά με τα διεθνή λογοτεχνικά ρεύματα.

Συγκρίσεις με σύγχρονες φωνές 

Λένα Καλλέργη – Μαρία Καντωνίδου
Η Πατρινού μπορεί να διαβαστεί σε διάλογο με άλλες σύγχρονες ποιητικές φωνές. Η Λένα Καλλέργη, στο Περισσεύει ένα πλοίο³, αξιοποιεί το φως και τον χρόνο με στοχαστική, υπαρξιακή διάσταση, ενώ η Πατρινού επιλέγει πιο αυθόρμητη, ονειρική γλώσσα. Αντίστοιχα, η Μαρία Καντ στη stanza⁴ εγκλωβίζει το βίωμα σε εσωτερικούς χώρους, ενώ οι Υδραχτίδες απλώνονται σε ένα ανοικτό τοπίο από θάλασσες, φεγγάρια και ποτάμια.

Σχέση με τη Θωμαΐδα Βλάχου
Η Θωμαΐς Βλάχου, στη συλλογή Δυο κενών σιωπή (Σμίλη, 2025)⁵, θεμελιώνει την ποιητική της στο δημιουργικό κενό της σιωπής, ακολουθώντας έναν στοχαστικό δρόμο που αντλεί από τον Blanchot και τον Jakobson. Στη Βλάχου η σιωπή λειτουργεί ως αφετηρία γλωσσικής γέννησης, ενώ στην Πατρινού το φως και η φωνή υπερνικούν τη σιωπή, οδηγώντας σε μια πιο εξωστρεφή ποιητική. Κοινός τους τόπος είναι η διαχείριση της απώλειας και του τραύματος, που μετουσιώνονται σε ποιητική εμπειρία.

Σχέση με την ποίηση της Μαρίας Γεωργαλά
Η Παρανυχίδα της Γεωργαλά⁶ εγγράφεται σε μια ποίηση που συνδυάζει την ιδιωτική εμπειρία με την πολιτική και ιστορική διάσταση του τραύματος. Ο φόβος, μοτίβο-κλειδί της συλλογής, λειτουργεί ως ψυχικό και κοινωνικό εργαλείο, παραπέμποντας στη θεωρία της Judith Butler για την «ευάλωτη ζωή» και στη φιλοσοφία του Giorgio Agamben για τον homo sacer. Σε αυτό το πλαίσιο, η Πατρινού συναντά τη Γεωργαλά στον τρόπο με τον οποίο η ποίηση γίνεται φορέας συλλογικής μνήμης και πολιτικής διαμαρτυρίας.

Αν όμως η Γεωργαλά δίνει έμφαση στη βία, στην προσφυγιά και στον φόβο ως θεσμική κατηγορία, η Πατρινού εστιάζει περισσότερο στο φως και στην ονειρική εικονοποιία ως αντίβαρο στην απώλεια και στο τραύμα. Στίχοι όπως «ὅλοι οἱ ἴσκιοι / γύρω ἀπὸ ἕναν ἄξονα φωτός» εκφράζουν μια επιθυμία υπέρβασης, που διαφοροποιείται από τη ρεαλιστική και πολιτικοποιημένη απεικόνιση της Γεωργαλά. Κοινός τους τόπος ωστόσο παραμένει η επιμονή στη σύνδεση της ποιητικής εμπειρίας με τα ιστορικά και κοινωνικά συμφραζόμενα.

Σχέση με τον Λεωνίδα Κακάρογλου
Ο Λεωνίδας Κακάρογλου, ποιητής από την πόλη καταγωγής μου, τα Χανιά, πρόσφατα εκλιπών, καλλιέργησε έναν λόγο λιτό, ρεαλιστικό, βασισμένο στην καθημερινή εμπειρία, όπου η μνήμη και η απώλεια αποτυπώνονται με τρυφερότητα και καθαρότητα λόγου. Η Πατρινού, αν και πιο εικαστική και ονειρική, μοιράζεται με τον Κακάρογλου την ίδια προσήλωση στη μνήμη και τον χρόνο ως τόπους της ποιητικής. Στον Κακάρογλου, η μνήμη είναι γήινη και απτή· στη Πατρινού, διαχέεται σε εικόνες φωτός και φεγγαριών. Κοινός τους παρονομαστής είναι η μετατροπή της καθημερινής εμπειρίας σε ποιητικό λόγο.

Σχέση με την παράδοση
Η Πατρινού συνομιλεί επίσης με την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, για την οποία το σώμα και η φύση αποτελούν βασικά αλληγορικά πεδία⁷. Σε αντίθεση όμως με την υλικότητα της Ρουκ, η Πατρινού τονίζει περισσότερο το μυθικό και συμβολικό στοιχείο, εισάγοντας μια διάσταση κοσμολογική.

Συμπέρασμα

Με τις Υδραχτίδες, η Μίνα Πατρινού επιβεβαιώνει τη δυναμική της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, η οποία συνδυάζει την εσωτερικότητα με την κοινωνική και υπαρξιακή αγωνία. Ο λόγος της συνθέτει έναν κόσμο όπου το φως και η μνήμη μετατρέπουν τον πόνο σε ομορφιά, το προσωπικό σε συλλογικό και το καθημερινό σε οικουμενικό.

---

Υποσημειώσεις

1. Ingeborg Bachmann, Sämtliche Gedichte, München: Piper, 1998.
2. Alfred Tennyson, Ulysses, in Poems, London: Moxon, 1842.
3. Λένα Καλλέργη, Περισσεύει ένα πλοίο, Αθήνα: Μονόκλ, 2023.
4. Μαρία Καντ, stanza, Αθήνα: Gutenberg, 2021.
5. Θωμαΐς Βλάχου, Δυο κενών σιωπή, Αθήνα: Σμίλη, 2025.
6. Μαρία Γεωργαλά – Καρτούδη, Παρανυχίδα, Αθήνα: Μετρονόμος, 2023.
7. Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Η ύλη μόνη, Αθήνα: Καστανιώτης, 2001.

---