Λεωνίδας Ρήγας | Άνθρωπος πρόδωσε άνθρωπο!

Πολλά συμπεράσματα προς πολλές κατευθύνσεις μπορούν να προκύψουν απ’ αυτό που συμβαίνει το τελευταίο διάστημα εκεί έξω. Ένα απ’ αυτά, και ίσως το λιγότερο ορατό απ’ όλα τους, αφορά σε μια μεγάλη προδοσία που έχει λάβει χώρα εναντίον μας. Οι, λεγόμενες, ανθρωπιστικές επιστήμες κι οι τέχνες μάς πρόδωσαν. Άνθρωπος πρόδωσε άνθρωπο.

Ποιος δεν κατευθύνεται απ’ τις αισθήσεις του, το προσωπικό του βίωμα και,
βουτηγμένος έτσι στη δίνη της καθημερινότητας, δεν κανονικοποιεί μέσα του σε ανύποπτο χρόνο το «χειροπιαστό» παρόν; Δεν επιτρέπει, άθελά του, στο τώρα να διευρυνθεί τόσο που να λάβει διαστάσεις παρελθόντος και μέλλοντος; Γιατί η συντομία της ανθρώπινης ζωής δεν αφήνει περιθώρια να κάνει κανείς κτήμα της εμπειρίας του όλες τις αποχρώσεις που κυβερνούν πραγματικά την ανθρώπινη μοίρα. Εδώ, θα ’λεγε κανείς, παρεμβαίνει κανονικά ο ευεργετικός ρόλος των ανθρωπιστικών επιστημών και των τεχνών.

Η φιλοσοφία, η ιστορία, η λογοτεχνία, η ζωγραφική, η φιλολογία κι όλες οι άλλες, πριν προχωρήσει η καθεμιά απ’ τη σκοπιά της να προσφέρει τους δικούς της ξεχωριστούς καρπούς, φέρουν προπάντων όλες μαζί μια πρωταρχική σιωπηρή αποστολή. Να εξοικειώσουν την ανθρώπινη σκέψη με το χρόνο. Να τη βοηθούν να δραπετεύει όποτε αυτή θέλει, ή το ’χει ανάγκη, απ’ την αφοπλιστική εξουσία του παρόντος για να φλερτάρει ανενόχλητη με ξένες προς εαυτόν καταστάσεις∙ με πολύτιμες συγκρίσεις, δυνητικότητες και εναλλακτικές. Να φέρουν δηλαδή τον άνθρωπο αντιμέτωπο με το «κενό» πάνω στο οποίο ισορροπεί την ύπαρξή του, την άβυσσο που τείνουν να συγκαλύπτουν οι αφέντρες αισθήσεις. Μόλις θεαθεί ο άνθρωπος ως είναι, εύθραυστος, τότε θα αποκαλυφθεί μαζί και η πληθώρα των δυνατοτήτων του. Τότε θα ’χει τη δύναμη να επαναπροσδιορίσει ο ίδιος την παρουσία του πάνω στον αχανή άξονα του χρόνου. Θα ανέβει στους ώμους του και θα δει καθαρότερα, για χάρη του ίδιου.

Μα χωρίς την εξοικείωση με αυτό το «μπρος-πίσω», την ολόπλευρη δηλαδή ψηλάφηση της ανθρώπινης κατάστασης, δεν μπορεί να κερδηθεί καμία αξία σύγκρισης ούτε εκτίμησης. Και στις δύσκολες μέρες το παρόν θα μοιάζει απομονωμένο κι εφιαλτικό. Ο πανικός θα οργιάζει, γιατί δεν θα ’χει να πλαγιάσει κάπου το κεφάλι του. Θα ’χει μείνει μόνον με την εικόνα του εαυτού του. Κι ο πανικός τώρα νιώθω, πράγματι, ότι θριαμβεύει έξω, γιατί παράτησαν τον άνθρωπο ολομόναχο, στο κελί του παρόντος∙ χωρίς παράθυρα, χωρίς αέρα, χωρίς κλειδιά, χωρίς φαντασία, χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα και παραστάσεις, χωρίς τη δυνατότητα σύγκρισης με καθημερινότητες της αρχαιότητας, αυτές του Μεσαίωνα ή της Αναγέννησης, ή τη σκληρή πραγματικότητα, ας πούμε, ενός Πορτογάλου στη Λισαβόνα το μακρινό 1755 όταν ένα Σαββατιάτικο πρωινό την 1η Νοέμβρη είδε να εξαϋλώνεται στη στιγμή ολόκληρη η πρωτεύουσά του από σεισμό. Όλος ο πλούσιος αυτός ιστορικός διάλογος που αναπληρώνει κατά μία έννοια την αθανασία που στερείται η ανθρώπινη φύση, περιορίστηκε σ’ ένα φτηνό μονόλογο, τον οποίο φρόντισε καλά η βιομηχανία της κατανάλωσης να καλλωπίσει με τη σειρά της για να περνάει απ’ όλους όσο πιο απαρατήρητος γίνεται.

Τελείως ανεξοικείωτος, λοιπόν, με την ανθρώπινη συνθήκη και χωρίς ίχνος εσωτερικών αντανακλαστικών, ο άνθρωπος ρίχτηκε σήμερα, παντελώς μουδιασμένος, απότομα μέσα σε μια κρίση σαν κι αυτή του ιού. Κι όλα μοιάζουν μαύρα – και πώς να μην έμοιαζαν δηλαδή;

Γι’ αυτό κατηγορώ τις ανθρωπιστικές επιστήμες κι όλες τις τέχνες που άφησαν τον άνθρωπο απροετοίμαστο. Τον άνθρωπο που πρόδωσε τον εαυτό του. Ας δανειστώ έτσι τον «πένθιμο» εκείνο στίχο που έγραψε ο Βολταίρος, όταν αντίκρισε απ’ το καράβι του τον Νοέμβριο εκείνο του 1755 την ισοπεδωμένη Λισαβόνα που ταιριάζει και στην περίπτωσή μας πλέον:

«All may be well; that hope can man sustain,
All now is well; ’tis an illusion vain.»

---

Ο Λεωνίδας Ρήγας εργάζεται ως δικηγόρος στο Μόναχο της Γερμανίας (με ειδίκευση σε ζητήματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας & Ανταγωνισμού). Πέραν της δικηγορίας, οι κύριες ενασχολήσεις του αφορούν σε προσωπικό διάβασμα φιλοσοφίας, ιστορίας και λογοτεχνίας, ενώ η ενεργή σχέση του με τις τέχνες απαντάται κατά βάση στη μουσική.

---

Φωτογραφία: Umberto Shaw