BARDO – Η Θιβετιανή Βίβλος των Νεκρών

Της Τζίνας Καρβουνάκη

Η νέα δημιουργία της Εταιρείας Θεάτρου Per Theater Formance,  BARDO – Η Θιβετιανή Βίβλος των Νεκρών, αποτελεί μία από τις πιο ολοκληρωμένες θεατρικές επεξεργασίες, που έχουν παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια στην ελληνική σκηνή, εκείνης της λεπτής γραμμής, εκεί όπου συναντώνται το είναι και το μη-είναι, ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο,. Η παράσταση ενσωματώνει το σύνολο των θεματικών και αισθητικών αναζητήσεων της ομάδας, ενώ συνδέεται οργανικά με τις προηγούμενες δουλειές της.

Σε αυτήν τη σκηνοθετική προσέγγιση του Δημήτρη Τσιάμη και την επιμέλεια κίνησης της Ελένης Χατζηγεωργίου, οι video design προβολές των Αλεξάνδρα Νιάκα και Χάρη Λαλούση, συμπληρωματικός  δραματουργικός άξονας πλαισίωσης στην πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης προς το φως της κενότητας, ανοίγουν μια δεύτερη οδό πρόσληψης. Έναν οπτικό στοχασμό που συνομιλεί με τα σώματα, το σκοτάδι και τη ρυθμικότητα της μετάβασης.

Το BARDO δεν είναι μια παράσταση «για» τον θάνατο· είναι μια σκηνοθετημένη μετάβαση συνείδησης, μια τελετουργική διαδικασία ανάλογη με εκείνη που περιγράφει η Θιβετιανή Βίβλος των Νεκρών.

Θεωρητικές Αναφορές

Artaud – Το Θέατρο της Σκληρότητας

Η παράσταση αντλεί από την αρτωϊκή αρχή του «θεάτρου ως εμπειρία, όχι ως αναπαράσταση»: το σώμα των ηθοποιών αποπνέει ένταση, δεν ερμηνεύει, αλλά διαμεσολαβεί μια οριακή κατάσταση.

Σε αυτό το σημειολογικό πλαίσιο, οι video design προβολές λειτουργούν ως «οπτικά τραύματα», μικρές ρηγματώσεις στο αντιληπτικό πεδίο του θεατή, ένα είδος visceral image shock, που ενισχύει τη διάρρηξη της συνείδησης, όπως ακριβώς επιθυμούσε ο Artaud.

Grotowski – Το Φτωχό Θέατρο

Η Per Theater Formance παραμένει πιστή στη γραμμή ενός θεάτρου όπου το σώμα και η φωνή αποτελούν τον κύριο πυρήνα της ερμηνείας.

Ωστόσο, εδώ εμφανίζεται μια ενδιαφέρουσα δημιουργική αντίστιξη: ενώ ο χώρος παραμένει απογυμνωμένος, οι video design προβολές λειτουργούν σαν ίχνη μνήμης ή ενεργειακές αποτυπώσεις του σώματος, όχι ως σκηνογραφική υποκατάσταση, αλλά ως επέκταση της ζωντανής παρουσίας.

Eugenio Barba – Ανθρωπολογία του Θεάτρου

Τα σωματικά μοτίβα, οι επαναληπτικές κινήσεις και ο ρυθμός της αναπνοής παραπέμπουν σε διαπολιτισμικές τεχνικές σωματικότητας.

Οι video design προβολές δημιουργούν ένα πεδίο «διαπολιτισμικής διάθλασης»: αφηρημένα φωτεινά σχήματα, παλμικά μοτίβα, σκιές σε πολλαπλές στρώσεις που θυμίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο Barba αντιλαμβάνεται τη θεατρική ενέργεια ως παλίμψηστο πολιτισμικών σημείων.

Victor Turner – Rite of Passage / Liminality

Το BARDO λειτουργεί κυριολεκτικά ως liminal space, ως «χώρος ενδιάμεσος». Οι video design προβολές ενισχύουν αυτή τη διάσταση: εμφανίζονται σαν «μεταίχμιες εικόνες» που δεν ανήκουν ούτε στον πραγματικό ούτε στον φαντασιακό χώρο.

Πρόκειται για οπτικά ίχνη που βρίσκονται στο κατώφλι, σαν η ίδια η σκηνή να διαρρηγνύεται από ένα πέρασμα που δεν ολοκληρώνεται ποτέ.

Ερμηνείες: το σώμα ως διαμεσολαβητικό πεδίο

Οι ερμηνείες των ηθοποιών ξεχωρίζουν για τη σωματική τους ακρίβεια και την κίνηση. Μέσω των βίντεο το σώμα αποκτά μια δεύτερη, εικονική διάσταση, που συνομιλεί διαρκώς με τη φυσική παρουσία επί σκηνής. Οι κινήσεις πολλαπλασιάζονται, επιμηκύνονται ή αντιστρέφονται, δημιουργώντας την αίσθηση ότι οι ερμηνευτές κινούνται ανάμεσα σε διαφορετικά επίπεδα, σε έναν χώρο που δεν είναι ποτέ απολύτως σταθερός.

Η υποκριτική αποκτά έτσι μια υπόγεια μεταφυσική χροιά. Το σώμα λειτουργεί ως πεδίο μετάβασης, σαν να βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τον αντίλαλό του, με το είδωλο που παράγεται από την εικόνα. Η ένταση δεν προκύπτει από εξωτερικές κορυφώσεις, αλλά από τη συγκράτηση, την επανάληψη και την ακρίβεια της κίνησης, στοιχεία που ενισχύουν τη συνολική αίσθηση τελετουργίας.

Σε αυτή τη σκηνική συνθήκη, οι ηθοποιοί, Κατερίνα Βούρτση, Νίκος Παπαθανάσης, Δημήτρης Τσιάμης,  δεν «υποδύονται» απλώς ρόλους, αλλά διαμορφώνουν μια εμπειρία, όπου το σώμα γίνεται φορέας μετάβασης ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, στον κόσμο των ζωντανών και στον ενδιάμεσο χώρο του Bardo. Η υποκριτική υπηρετεί έτσι τον πυρήνα της παράστασης, συμβάλλοντας καθοριστικά στη συγκρότηση της ατμόσφαιράς της.

Μουσική & Ηχητικό Τοπίο: η ακουστική του ενδιάμεσου

Εδώ προστίθεται ένας ακόμη άξονας: η οπτικο-ηχητική σύζευξη.
Οι video design προβολές συχνά συγχρονίζονται με αναπνοές, παλμούς ή ηχητικά μοτίβα, δημιουργώντας ένα υβριδικό αντιληπτικό περιβάλλον, όπου ο θεατής δεν ξέρει αν «ακούει το φως» ή «βλέπει τον ήχο».

Σκηνικά, Φωτισμοί & Video design

Μινιμαλισμός – Φως – Εικόνα ως τριμερής αισθητική οικονομία

Η σκηνογραφία ακολουθεί την παράδοση της ομάδας.
Οι φωτισμοί αποτελούν ισχυρό εικαστικό στοιχείο, αλλά δεν λειτουργούν μόνοι τους. Οι video design προβολές εισάγουν ένα άλλο φως: ένα φως που κινείται,  που αναπνέει, που διαχέεται σε επιφάνειες απουσίας. Δεν πρόκειται για ρεαλιστικές εικόνες, αλλά για αφηρημένα οπτικά συμβάντα που θυμίζουν ενεργειακά πεδία του bardo.

Η σύνθεση ως προς την αργή φωτιστική μετάβαση παραπέμπει στον Robert Wilson και τον Romeo Castellucci, ως προς την εικόνα ως μεταφυσικό σύμβολο, όπου η εικόνα συμβαίνει, δεν απεικονίζει. Το φως και η εικόνα συνθέτουν ένα ενιαίο φάσμα οπτικής ενέργειας.

Συμπέρασμα

Το BARDO είναι μια παράσταση-τελετουργία που διευρύνει το αισθητικό της λεξιλόγιο μέσω της δημιουργικής χρήσης των video design προβολών.

Η Per Theater Formance επιτυγχάνει ένα σπάνιο αποτέλεσμα:
μια σκηνική «εμπειρία-πεδίο«, όπου φως, σκοτάδι, σώμα, ήχος και εικόνα λειτουργούν ως πολλαπλά επίπεδα συνείδησης.

 Τα βίντεο δεν αποτελούν εντυπωσιασμό· είναι η ορατή μορφή του αόρατου, το ίχνος της μετάβασης από το ένα επίπεδο ύπαρξης στο άλλο.

Το θέατρο εδώ δεν επιδιώκει να «πει» κάτι· επιδιώκει να μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο ο θεατής αντιλαμβάνεται την ίδια την πραγματικότητα, έστω και για μια στιγμή.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία & απόδοση κειμένου: Δημήτρης Τσιάμης | Ερμηνεύουν: Κατερίνα Βούρτση, Νίκος Παπαθανάσης, Δημήτρης Τσιάμης | Video Design: Αλεξάνδρα Νιάκα, Χάρης Λαλούσης | Ενδυματολόγος: Νίκη Ψυχογιού | Βοηθός ενδυματολόγου: Ζωή Κελέση | Σχεδιασμός Φωτισμού: Νύσος Βασιλόπουλος | Βοηθός σκηνοθέτη: Εριφύλη Μπουρλέσα | Β΄βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Μούτσου | Συνεργασία στην επιμέλεια κίνησης: Ελένη Χατζηγεωργίου | Επικοινωνία: Άντζυ Νομικού | Φωτογραφίες: Λίλια Αγάθου | Video Trailer: Γιώργος Αποστολόπουλος | Παραγωγή: Εταιρία Θεάτρου Per Theater Formance.

---

Info

Παραστάσεις: Από Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου έως Τρίτη 27 Ιανουαρίου 2026 | Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00 | Διάρκεια παράστασης: 70’

Τιμές εισιτηρίων Γενική Είσοδος: 15€ | Μειωμένο: 12€ | Προπώληση – Εισιτήρια: https://pireos84.bios.gr/event.php?id=105&lang=gr

Video trailer: https://youtu.be/2KE38XqWJtA

BIOS Πειραιώς 84, Πειραιώς 84, Αθήνα | T. 2103425335

---