Συνέντευξη στην Αλεξία Καλογεροπούλου
alexia.kalogeropoulou@gmail.com
Μια συνέντευξη που παραχώρησαν από κοινού ο Χρήστος Πολυμενάκος, η Ηλιάνα Φύλλα και η Θάλεια Δήτσα, με αφορμή το βιβλίο τους «10+1 ιστορίες χορού» , βασισμένες στην body/word Performance Writing έρευνα Σωματικές Κοινότητες / Corporeal Communities (εκδόσεις Flock Collective).
Χρήστο, Ηλιάνα, Θάλεια, αφού σας καλωσορίσω στο Σαλόνι του BookSitting, θα ήθελα να σας ρωτήσω ποια ήταν η κύρια έμπνευση για τη δημιουργία του βιβλίου 10+1 ιστορίες χορού;
ΧΗΘ: Το πώς σχετιζόμαστε οι άνθρωποι μέσα από τα σώματά μας με τους άλλους ανθρώπους και τις άλλες οντότητες, το πώς το βίωμα του χορού είναι θεμελιώδες στοιχείο της προσωπικής και κοινοτικής ζωής μας. Πώς τα διαφορετικά μας σωματικά βιώματα μπορούν να έρθουν σε διάλογο μέσα από τις λέξεις μας. Αυτά τα ερωτήματα μας άγγιξαν, μας ενέπνευσαν και εξετάσαμε μέσα στην έρευνα που γέννησε το βιβλίο.
Η καλλιτεχνική έρευνα Σωματικές Κοινότητες / Corporeal Communities εξετάζει συνεργατικά αυτά τα ζητήματα προσκαλώντας σε συνάντηση διαφορετικές εμπειρίες, γνώσεις και επιστήμες με αρχικό σημείο αναφοράς το body/word Performance Writing. Έμπνευση, λοιπόν, ήταν και οι 42 άνθρωποι και οι 13 φορείς που συμμετείχαν στα διαφορετικά στάδια της έρευνας. Μοιράστηκαν κόσμους, προσωπικές ιστορίες, γνώσεις και εμπειρίες. Με το βιβλίο αυτό μοιραζόμαστε χνάρια της διαδικασίας της έρευνας με τη μορφή διηγημάτων. Ένα μοίρασμα με το ευρύτερο κοινό.
Το βιβλίο αυτό είναι μια πρόσκληση σε μια διευρυμένη εμπειρία χορού και γραφής για διαφορετικά σώματα, από διαφορετικούς τόπους και κοινότητες. Έμπνευση είναι πάντα οι σχέσεις, οι κύκλοι του μοιράσματος, η συνδημιουργία.
Τι θεωρείτε ότι θα προσφέρει το βιβλίο σας στους αναγνώστες; Πιστεύετε ότι μπορεί να συμβάλει στη σύνδεση μεταξύ τέχνης και της κοινωνίας;
ΧΗΘ: Η τέχνη και η κοινωνία είναι πάντοτε άρρηκτα συνδεδεμένες. Ακόμη και όταν πάμε να κρύψουμε πτυχές της μίας από την άλλη. Επίσης υπάρχουμε και αλληλεπιδρούμε μέσα από τα σώματά μας. Όλο το βιβλίο για αυτά τα μαζί μιλά.
Ως προς την προσφορά, διαφορετικά κομμάτια του βιβλίου ευελπιστούμε ότι απαντούν σε διαφορετικές ανάγκες, ότι συνεχίζουν έναν διάλογο πάνω σε αυτές. Το να βρουν διαφορετικές αναγνωστικές κοινότητες στις ιστορίες, κοινά και διαφορετικά στοιχεία ως προς τον τρόπο που υπάρχει ο χορός στη ζωή της δικής τους κοινότητας, αυτό είναι το βασικότερο.
«Το βιβλίο αυτό είναι μια πρόσκληση σε μια διευρυμένη εμπειρία χορού και γραφής για διαφορετικά σώματα, από διαφορετικούς τόπους και κοινότητες.»
Πιο συγκεκριμένα οι ιστορίες, τα διηγήματα είναι δέκα πολύ διαφορετικά ταξίδια, από πολύ διαφορετικούς ανθρώπους, βασισμένες στη σκληρή πραγματικότητα και τις γλυκές δυνητικότητες. Χρειαζόμαστε πολύ να νιώθουμε το μαζί και να βλέπουμε ότι αναγνωρίζεται η δική μας συμμετοχή, μέσα από το δικό μας σώμα. Περισσότερο μάλλον σε μια περίοδο που υπάρχει πολλή αγριότητα, επιθετικοί διαχωρισμοί και κατάφορες αδικίες.
Συνεχίζοντας, υπάρχει μια ιστορία με εργαλεία για να γράψει κάθε κοινότητα τους δικούς της χορούς, να χορέψει τις δικές της ιστορίες. Και μας δίνει πολλήχαρά που ξέρουμε ότι ήδη χρησιμοποιείται το βιβλίο ολόκληρο για τέτοιες δράσεις.
Είναι, τέλος, η πρώτη φορά που καταγράφεται σε ελληνική έκδοση μια πολύ μικρή εισαγωγή στην ταυτότητα και την ιστορία του body/word Performance Writing και λίγα λόγια για τις έρευνες που γέννησαν το βιβλίο 10+1 ιστορίες χορού.
Ανάγκες από διαφορετικές κοινότητες, λοιπόν, και η δική μας να συνδεθούμε με αυτές, σε ένα βιβλίο που ταξιδεύει πολύ εύκολα σε τσέπες, τσάντες, στο χέρι.
Με ποιον τρόπο οι διαφορετικές σωματικότητες και εμπειρίες επηρέασαν τη δημιουργική διαδικασία;
ΧΗΘ: Μιλάμε για λιγότερο ή περισσότερο εμφανώς διαφορετικά σώματα και το πώς βιώνουν και διαμορφώνουν την κοινή εμπειρία της ζωής και, εν προκειμένω, της καλλιτεχνικής έρευνας. Πόσο διαφορετικά «διαβάζουμε» διαφορετικές σωματικότητες, όταν κάνουν το ίδιο πράγμα, όταν αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους; Πόσο διαφορετικά γράφουν;
Οι σωματικότητες, οι γνώσεις και οι εμπειρίες της έρευνας μας έφεραν με τρυφερότητα και σαφήνεια μπροστά σε κόσμους που γνωρίζαμε και άλλους για τους οποίους μπορεί να σκεφτόμασταν, να φανταζόμασταν να αναρωτιόμασταν με τα δικά μας φίλτρα αντίληψης της δικής τους πραγματικότητας. Πρόκειται για μια ανεξάντλητη πολλαπλότητα, συστημένη τελικά από άπειρες υποκειμενικότητες.
Οι τρεις μας μπήκαμε στην ερευνητική διαδικασία χωρίς ιεραρχικές θέσεις, με σεβασμό στη διαφορετικότητα και ενδιαφέρον για τον λόγο και τις «χειρονομίες» του Άλλου. Διατηρούμε μια δυνατή σχέση με τον χώρο του χορού και της «γραφής», με διαφορετικές αφετηρίες, διαδρομές και σταθμούς. Αυτό έφερε πολυπρισματικότητα και πλούτο στην συνεργασία μας και αλληλοσυμπλήρωση στη διαδικασία μας. Η Θάλεια είναι χορεύτρια, χορογράφος, εκπαιδεύτρια με επιπλέον σπουδές στις Φυσικές και στις Πολιτικές Επιστήμες. Η Ηλιάνα είναι ιστορικός τέχνης με διδακτορική έρευνα και ειδίκευση στον σύγχρονο χορό, με εμπειρία σε διατομεακά εγχειρήματα για ομάδες μεικτής σύνθεσης στη Γαλλία όπου ζει και εργάζεται και διαδρομή στην αρθρογραφία για διαφορετικές τέχνες. Ο Χρήστος είναι δραματουργός, ερμηνευτής, ερευνητής και εκπαιδευτής σε πολύ διαφορετικά εγχειρήματα και εμπειρία σε διαφορετικούς ρόλους στην καλλιτεχνική παραγωγή, την επικοινωνία της και τις θεσμικές πολιτικές.
Αναζητήσαμε μέσα από κοινά πρωτόκολλα εργασιών διασυνδέσεις μεταξύ σώματος και λέξης, όπως αυτά λειτουργούν μέσα στις διαφορετικές μας εμπειρίες, τέχνες και επιστήμες και όπως αυτά λειτούργησαν με τα 42 άλλα συμμετέχοντα. Φέραμε το καθένα τις ξεχωριστές αναφορές μας και τα εργαλεία μας και αναλάβαμε συνεργατικά τόσο την επιμέλεια αρχικά της έρευνας όσο και του βιβλίου στη συνέχεια.
Συνεργασία δεν σημαίνει απόλυτη μοιρασιά ή απόλυτη συμφωνία, αλλά διάλογος, μετακίνηση, δημιουργία μιας κοινής διαδρομής που αφήνει πολλαπλά αποτυπώματα. Πρόθεσή μας ήταν να έρθουμε σε ένα τρυφερά δυναμικό διάλογο αρχικά μεταξύ μας και έπειτα με τα άτομα που βρέθηκαν κοντά μας στα εργαστήρια και τώρα με όλα όσα μας πλησιάζουν μέσα από τις γραμμές του βιβλίου.
Πώς επιλέχθηκαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα;
ΧΗΘ: Η έρευνα είχε να κάνει με το αν και πώς μπορεί να «ανοίξει» τόσο ο χορός όσο και η γραφή, σε περισσότερες σωματικότητες, τόπους και κοινότητες, μέσα από την αξιοποίηση του body/word Performance Writing και των αναφορών που έφερνε το καθένα μας στη δημιουργία πολυτροπικών παρτιτούρων χορού (multimo dalscores).
Από το προηγούμενο ερευνητικό στάδιο ήδη, το «Αποτυπώνοντας Σωματικότητες / Scoring Corporealities» είχαμε προσκαλέσει 25 άτομα διαφορετικών ηλικιών, σωματικοτήτων, εμπειριών και ειδικών γνώσεων από διαφορετικά πεδία επιστημών και τεχνών με διαφορετικό βαθμό εξοικείωσης με το body/word Performance Writing και διαφορετικό βαθμό γνωριμίας με εμάς.
Στα ερευνητικά εργαστήρια ήρθαν επιπλέον άτομα τα οποία ανταποκρίθηκαν σε ανοιχτό διαδικτυακό κάλεσμα για τέσσερις ομάδες μεικτής σύνθεσης: 1) +/- 50 ετών, 2) με και χωρίς κινητική δυσκολία ή αναπηρία, 3) με διαφορετική σχέση και εξοικείωση με το σύγχρονο χορό και τη γραφή, 4) σε διαφορετικό τόπο διαμονής μέσω διαδικτύου. Είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά κοινοτήτων με τις οποίες είχαμε ήδη συνεργαστεί στο παρελθόν. Ήταν πολύ σημαντικό να έχουμε οι τρεις μας ήδη γνώσεις και εμπειρίες σε σχέση με τα ειδικά χαρακτηριστικά. Το ανοιχτό κάλεσμα κοινοποιήθηκε στα newsletter και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των υποστηρικτών φορέων που συνεργάζονται με διαφορετικές κοινότητες, αλλά και στόμα με στόμα στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων τους.
Πώς συνδυάζονται ο χορός και η γραφή στη μεθοδολογία body/word Performance Writing και τι θεωρείτε ότι είναι μοναδικό σε αυτήν;
Χ: Πρέπει να πω ότι με ενδιαφέρει η ανοιχτή και συνεργατική λειτουργία. Δεν θέλω να με απασχολεί η μοναδικότητα. Η μοναδικότητα αναφέρεται ως αξία σε πλαίσιο ανταγωνιστικής οικονομίας και αρκετά υποφέρουμε από τέτοιες πρακτικές. Υπάρχουν άπειρες προσεγγίσεις στο ίδιο θέμα, σε όλο τον κόσμο και μέσα στην έρευνα και το βιβλίο, όπως τα φέρνουν τα άτομα που συμμετείχαν.
Το body/word Performance Writing εμπεριέχει εξίσου πρωτότυπα και προϋπάρχοντα στοιχεία. Πρώτιστα με ενδιαφέρει να λειτουργεί για όσο περισσότερες κοινότητες, να κατονομάζονται σαφώς οι πηγές, καθώς επίσης να προσφέρεται προς περαιτέρω εμπλουτισμό, κριτική, αλλαγή και εξέλιξη. Πιστεύω ότι το μοίρασμα έχει μεγαλύτερη αξία από τον ανταγωνισμό. Ίσως εκεί να βρίσκεται μια ακόμα απάντηση στο πώς συνδυάζονται ο χορός και η γραφή στο body/word Performance Writing: μοιράζονται.
«Συνεργασία δεν σημαίνει απόλυτη μοιρασιά ή απόλυτη συμφωνία, αλλά διάλογος, μετακίνηση, δημιουργία μιας κοινής διαδρομής που αφήνει πολλαπλά αποτυπώματα.»
Το «πώς μπορείς να μεταφέρεις διαφορετικές σωματικότητες και τους χορούς διαφορετικών ανθρώπων, μη ανθρώπινων και μη έμβιων οντοτήτων σε κλασικής μορφής λογοτεχνικό κείμενο» είναι εξίσου θεμελιώδες ερώτημα στο Performance Writing και το body/word. Ομοίως και η υβριδικότητα με την έννοια της εφαρμογής δεδομένων, αρχών και λειτουργιών από έναν τομέα, ένα πεδίο, σε ένα άλλο.
Η γραφή στο body/word Performance Writing δανείζεται την ταυτότητα του χορού, όπως την ορίζει ο Μερς Κάνιγκχαμ, για να «ανοίξει» σε διαφορετικές σχέσεις της υλικότητας, της επιτελεστικότητας και της υποκειμενικότητας με τον χώρο και τον χρόνο, μέσα από τις πολλαπλότητες που φέρνουν διαφορετικές εμπειρίες, τέχνες και επιστήμες στη δημιουργία, την έρευνα και την εκπαίδευση γύρω από και πάνω στις σχέσεις μεταξύ σωμάτων και λέξεων.
Με ένα ήθος συνύπαρξης που δεν εστιάζει στους αποκλεισμούς προς χάρη οποιασδήποτε μορφής εξουσίας και κυριαρχίας, αλλά αντίθετα επενδύει χρόνο στον διάλογο μεταξύ διαφορετικών φωνών, προκρίνοντας ερωτήσεις οι οποίες εξερευνούν τις δυνητικότητες διασύνδεσης που ενυπάρχουν σε φαινομενικά διαφορετικές μορφές έκφρασης και λειτουργίας.Μέσα από την απλότητα με την οποία μπορεί να μιλάμε για τα πιο σύνθετα ζητήματα. Αυτά, σε συνδυασμό με την πολύ συγκεκριμένη όσο και ανοιχτή παρακαταθήκη του Performance Writing, όπως εφαρμόστηκε στο Dartington College of Arts, πιθανότατα αποδίδουν έναν πιο διακριτό χαρακτήρα στο body/word Performance Writing, όσο ευσύνοπτα επιτρέπει η οικονομία μιας συνέντευξης.
Ποια ήταν η πιο μεγάλη πρόκληση κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας;
ΧΗΘ: Το συνεργατικό ήθος που ζητά μια διαδικασία όπως αυτή που περιγράψαμε νωρίτερα και οι ιδιαίτερα απαιτητικές συνθήκες στις οποίες κληθήκαμε να δουλέψουμε ως ομάδα ερευνητών, εμψυχωτών, δημιουργών και παραγωγών.
Η λογοτεχνική μορφή είχε έντονο ενδιαφέρον για εμάς και αποτέλεσε μία νέα πρόκληση: να φέρουμε, κάθε ένας από τους τρεις συγγραφείς, αυτό το πλούσιο βιωμένο υλικό σε διάλογο με τις προσωπικές μας ποικιλόμορφες διαδρομές στη σχέση του χορού και της γραφής, μέσα από μια συνεργατική συγγραφική διαδικασία. Ήταν επίσης η δημιουργική μας απάντηση σε μία επιπλέον πρόκληση, πρακτικού χαρακτήρα, τις δυσκολίες που υπάρχουν για κρατική υποστήριξη καλλιτεχνικής έρευνας και εκδόσεων που προκύπτουν από έρευνες στην Ελλάδα.
Για το βιβλίο και τα εργαστήρια που γέννησαν το υλικό πάνω στο οποίο βασίζεται είχαμε οικονομική υποστήριξη και αιγίδα από το Υπουργείο Πολιτισμού. Υποστήριξη επίσης από το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου στο οποίο θέλουμε να κάνουμε ξεχωριστή μνεία για το ήθος και τη συνέπεια με τα οποία συνεργάζεται με τους καλλιτέχνες. Με παραχώρηση φυσικών και ψηφιακών χώρων εργασίας, με επικοινωνία και με διαφορετικές κοινότητες για τα δημόσια μοιράσματα σε όλα τα στάδια, αλλά και ειδικές γνώσεις, μας στήριξαν ο Κινητήρας, το Κέντρο Μελέτης Χορού Ντάνκαν του Δήμου Βύρωνα (στον Κινητήρα και το Ντάνκαν έγιναν τα πρώτα εργαστήρια body/word και Performance Writing στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 2010), η Στέγη Χορού Λευκωσίας (υποστηρίζει δράσεις με τη μεθοδολογία από το 2015), η liminal access, το Studio Trajectory στα Εξάρχεια γίνονται ειδικά εργαστήρια από το 2022 και το στούντιο προβών Κυψέλης 94. Το TWIXT Lab στήριξε το νομαδικό μας τρίο με πολύτιμη συνεργασία.
Το Susami Design Agency μάς έκανε δώρο το εξώφυλλο του βιβλίου, «μια ακόμη ιστορία» το λέει η Ηλιάνα, και δίκαια μιας και ο Νίκος Σιδέρης ήταν προσκεκλημένος ερευνητής στην έρευνα από το προηγούμενο στάδιο της ήδη, το Αποτυπώνοντας Σωματικότητες / Scoring Corporealities, για το οποίο το Flux Laboratory Athens μάς παραχώρησε ένα εκπληκτικό κτίριο στο κέντρο της Αθήνας, το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 2023. Είκοσι πέντε καταξιωμένα άτομα από διαφορετικές εμπειρίες, επιστήμες και τέχνες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας με κατά αναλογία συμβολική αμοιβή. Οι εκδόσεις Πηγάδι και η θεατρολόγος Μάρθα Κοσκινά που ανέλαβε την προώθηση της Α’ έκδοσης στα μέσα, εργάστηκαν με το ελάχιστο δυνατό αντάλλαγμα από εμάς.
Έχουμε βαθιά ευγνωμοσύνη για τη στήριξη όλων αυτών των ανθρώπων και φορέων. Αυτή λοιπόν, έχει καλύψει ένα σημαντικό, αλλά και περιορισμένο μέρος του κόστους παραγωγής. Ως άτομα εργαζόμενα για ένα τέτοιο εγχείρημα στην Ελλάδα, το να μπορέσουμε να συνεργαστούμε και να εργαστούμε με τρόπο ανθρώπινο, δημιουργικό και αξιοπρεπή για να ολοκληρώσουμε το έργο στο επίπεδο που φτάνει στον κόσμο σήμερα ήταν σίγουρα η πιο μεγάλη πρόκληση.
Ποια θα είναι τα επόμενα βήματα της έρευνάς σας στο πλαίσιο του χορού και της γραφής;
ΧΗΘ: Το βιβλίο έχει αγγίξει πολύ κόσμο από διάφορες θέσεις και ήδη σχεδιάζουμε πολύ ενδιαφέρουσες και σημαντικές συνεργασίες, για τις οποίες θα μιλήσουμε επίσημα σύντομα.
Εκείνο για το οποίο έχουμε εξασφαλίσει μεν μερική υποστήριξη και χρειάζεται οπωσδήποτε επιπλέον ενίσχυση είναι η δημοσίευση της αναλυτικής μεθοδολογίας που ακολουθήσαμε στις έρευνες και του ίδιου του body/word Performance Writing. Επικεντρωνόμαστε σε αυτά και με χαρά δεχόμαστε προτάσεις υποστήριξης από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Με σιγουριά μπορούμε να πούμε πως θα υλοποιήσουμε εργαστήρια για διαφορετικές κοινότητες, τόπους και σωματικότητες και είμαστε πολύ χαρούμενα για τις προσκλήσεις που έχουμε λάβει.
Πού μπορεί να βρει κανείς το βιβλίο σας; Υπάρχει στα βιβλιοπωλεία;
Να πούμε, καταρχάς, ότι 200 αντίτυπα, ολόκληρη η πρώτη έκδοση του βιβλίου δηλαδή, έχει διατεθεί δωρεάν, ώστε να φτάσει και σε μέρη που μπορεί κάποιο να διαβάσει το βιβλίο χωρίς να το αγοράσει.Το βιβλίο μπορεί να το παραγγείλει κανείς στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς του ή να επικοινωνήσει απευθείας μαζί μας στην ηλεκτρονική διεύθυνση FlockCollective2024@gmail.com. Στους λογαριασμούς μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα έχουμε συχνά αναρτήσεις με νέους τόπους διάθεσης του βιβλίου, αλλά και νέα για την έρευνα.
Newsletter
BookSitting | Βιβλία, Τέχνες, Ιδέες
BookSitting 