Δυο διαλέξεις του Vito Mancuso για το νόημα της ζωής

Δυο ενδιαφέρουσες διαλέξεις του καθηγητή και θεολόγου Vito Mancuso, με αφορμή το βιβλίο του «Για το νόημα της ζωής» , που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός σε μετάφραση του Χάρη Καραντώνη.

Της Τζίνας Καρβουνάκη

Οι Εκδόσεις Αρμός, σε συνεργασία με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, έχουν τη χαρά να προσκαλέσουν το ελληνικό αναγνωστικό κοινό σε δύο διαλέξεις του καθηγητή και θεολόγου Vito Mancuso στη Θεσσαλονίκη την Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2025, στις 19:00, στο Συνεδριακό Κέντρο «Νικόλαος Γερμανός», ΔΕΘ, Περίπτερο 8, Αίθουσα Α και στην Αθήνα, την Παρασκευή 24 Οκτωβρίου 2025, στις 19:00, στην Αίθουσα «Ιωάννης Καποδίστριας», στο Πολεμικό Μουσείο.

Είσοδος ελεύθερη

 «Να είσαι καλός σημαίνει να βάζεις τάξη μέσα σου,
να δημιουργείς αρμονία ανάμεσα στο είναι και στο πράττειν·
γιατί μόνο η εσωτερική αρμονία γεννά αληθινή ελευθερία.»
— Vito Mancuso, La forza di essere migliori

Η θεολογία ως ανθρωπολογία της ελευθερίας

Στον σύγχρονο ευρωπαϊκό στοχασμό, λίγες μορφές έχουν προκαλέσει τόσο έντονο διάλογο όσο ο Ιταλός θεολόγος και φιλόσοφος Vito Mancuso. Μαθητής του Hans Küng, ως στοχαστής κινείται με άνεση ανάμεσα στη θεολογία, τη φιλοσοφία και την επιστήμη.  Έχει καθιερωθεί ως μια γέφυρα ανάμεσα στην πίστη και τη λογική, ανάμεσα στην παράδοση και τη σύγχρονη ανάγκη για προσωπική αυθεντικότητα. Το έργο του Για το νόημα της ζωής (πρωτότυπος τίτλος A proposito del senso della vita, Garzanti, 2021) αποτελεί ίσως την πιο προσιτή αλλά και την πιο ουσιαστική σύνοψη της σκέψης του.

Στο βιβλίο αυτό ο Mancuso επιχειρεί να απαντήσει σε ένα ερώτημα τόσο παλιό όσο και η ίδια η φιλοσοφία: ποιο είναι το νόημα της ζωής; Η απάντησή του δεν είναι μεταφυσική με τη στενή έννοια, αλλά υπαρξιακή και ηθική. Για τον Ιταλό στοχαστή, το νόημα της ζωής δεν είναι κάτι που “υπάρχει” έξω από εμάς, αλλά κάτι που οικοδομείται ελεύθερα και υπεύθυνα από τον καθένα μέσα από την πράξη της αγάπης, της δημιουργικότητας και της συνείδησης.

Ακολουθώντας μια γραφή διαυγή,  ποιητική, ο Mancuso προτείνει μια θεολογία που δεν στηρίζεται στη δογματική αυθεντία, αλλά στη συνειδητή επιλογή του καλού. Ο Θεός του δεν είναι ο αυστηρός δικαστής της παράδοσης, αλλά η ενέργεια της ζωής που κινεί τα πάντα προς τη συνοχή και την ελευθερία. Αυτή η “θεολογία της ενέργειας” θυμίζει κατά τόπους τον Teilhard de Chardin, ενώ η ανθρωπολογική του οπτική παραπέμπει σε υπαρξιστές όπως ο Camus ή ο Frankl, χωρίς όμως να χάνει την ιταλική της ευαισθησία — τη βαθιά ρίζα στην cura dell’anima, τη φροντίδα της ψυχής.

Μια γλώσσα που συμφιλιώνει πίστη και λογική

Η αξία του Mancuso για τον Έλληνα αναγνώστη είναι διπλή. Από τη μια, μας φέρνει σε επαφή με μια ζωντανή παράδοση του ιταλικού στοχασμού που συνεχίζει τη γραμμή του Croce, του Abbagnano και του Pareyson· από την άλλη, δείχνει ότι η θεολογία δεν είναι αναγκαστικά αντίπαλος της ελευθερίας, αλλά συνοδοιπόρος της. Ο Mancuso προτείνει μια ορθολογική πνευματικότητα, έναν τρόπο να πιστεύουμε χωρίς να απαρνούμαστε τη σκέψη, να ελπίζουμε χωρίς να τυφλωνόμαστε.

Η γραφή του είναι προσιτή, ευπροσήγορη· κάθε κεφάλαιο του βιβλίου λειτουργεί σαν μια μικρή ηθική παραβολή, όπου το στοχαστικό στοιχείο συνυφαίνεται με τη βιωματική εμπειρία. Με παραδείγματα από την τέχνη, τη φυσική, τη βιολογία και τη λογοτεχνία, ο Mancuso δείχνει ότι το “νόημα” δεν είναι θρησκευτικό μονοπώλιο, αλλά μια συμπαντική αναζήτηση που διαπερνά όλα τα πεδία του ανθρώπινου λόγου.

Ένας στοχαστής με παγκόσμια απήχηση

Στην Ιταλία, τα βιβλία του Mancuso γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία, ενώ οι δημόσιες παρεμβάσεις του τον έχουν αναδείξει σε μια από τις πιο επιδραστικές φωνές της ευρωπαϊκής θεολογικής και φιλοσοφικής σκέψης. Στον αγγλόφωνο και λατινοαμερικανικό κόσμο θεωρείται ήδη ένας “μεταθεολόγος” — κάποιος που επαναφέρει τη θρησκεία στο πεδίο του διαλόγου με τη σύγχρονη επιστήμη και φιλοσοφία.

Η ελληνική έκδοση του Για το νόημα της ζωής από τις Εκδόσεις Αρμός, με τη φροντισμένη μετάφραση του Χάρη Καραντώνη, καθιστά προσβάσιμο ένα έργο που μπορεί να αποτελέσει αντίδοτο στον μηδενισμό. Ο Mancuso μας καλεί να ξανασκεφτούμε το νόημα όχι ως στόχο, αλλά ως πορεία, όχι ως δόγμα, αλλά ως διάλογο — με τον εαυτό, με τον Άλλο, με το σύμπαν.

Επίλογος

Ο Vito Mancuso δεν είναι μόνο ένας θεολόγος: είναι ένας ποιητής της νοημοσύνης, ένας στοχαστής που θυμίζει ότι το να ζεις με νόημα σημαίνει να ζεις με αγάπη, με ευθύνη και με εσωτερική τάξη. Σε μια εποχή σύγχυσης και πνευματικής κόπωσης, το βιβλίο του λειτουργεί σαν ήπια φλόγα που φωτίζει τον δρόμο ανάμεσα στη γνώση και την πίστη.

Η ανάγνωσή των βιβλίων του είναι, επομένως, μια πράξη συμφιλίωσης – με τον κόσμο, με τους άλλους, με τον ίδιο τον εαυτό.

Βιογραφικό