6 Μαΐου 2025
Της Κατερίνας Λιάτζουρα
Με μια κατακόρυφη κατάδυση στον κόσμο του λαϊκού τραγουδιού και της νύχτας των δεκαετιών του ’80 και του ‘90, η Χαριτίνη Ξύδη έρχεται να μας συνεπάρει για άλλη μια φορά με τη νέα της συλλογή διηγημάτων Θηρία ανήμερα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος (2024).
Το εξώφυλλο δεν περνά απαρατήρητο. Φωτογραφία από κάποιο από τα εκατοντάδες νυχτερινά λαϊκά μαγαζιά που μεσουρανούσαν την εποχή εκείνη σε όλη την επικράτεια της Ελλάδας, γνωστά και ως «σκυλάδικα» [ονομασία που προέρχεται από το είδος της μουσικής που θεωρούνταν ποιοτικά κατώτερη ή/και από τις γυναίκες που εργάζονταν εκεί και συνουσιάζονταν επί πληρωμή ασύστολα και απροκάλυπτα σαν τις σκύλες], όπου στο ημίφως και μέσα σε σύννεφα καπνού από τσιγάρα, λικνίζεται μπρος στους άντρες-πότες μια λυγερή ημίγυμνη γυναίκα. Η πίστα γεμάτη από πεταμένα λουλούδια και σπασμένα πιάτα. Μια συνήθεια της εποχής, όταν οι θαμώνες φτάνανε στο τσακίρ κέφι ή στο μεθύσι και θέλανε με τον τρόπο αυτό, να δείξουν τον θαυμασμό τους στην περσόνα της πίστας ή να επιδείξουν τα χρήματά τους, καθώς όλα τα πιατικά και τα λουλουδικά και τα κεράσματα με φτηνιάρικες σαμπάνιες «φουσκώνανε» επικίνδυνα τον λογαριασμό των πελατών, σε σημείο τέτοιο, που κατά την έξοδό τους από το μαγαζί να ξεσπούν ομηρικοί καβγάδες με τους μαγαζάτορες και τους μπράβους τους.
Η φωτογραφία του εξωφύλλου αποτυπώνει την παρακμιακή ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα συγκεκριμένα μαγαζιά. Προσωπικά, μου θύμισε και τη συναρπαστική ταινία «Αυτή η νύχτα μένει», σε σκηνοθεσία του Νίκου Παναγιωτόπουλου (2000), που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Θάνου Αλεξανδρή αλλά και στο βιβλίο του Χρήστου Βακαλόπουλου Νέες Αθηναϊκές Ιστορίες, όπου οι πρωταγωνιστές περιφέρονται μέσα στη νύχτα και στα σκυλάδικα της επαρχίας, αναζητώντας εαυτό και όνειρα.
Όσο για τον τίτλο, η έκφραση «Θηρία ανήμερα» θεωρώ ότι είναι μια πολύ πετυχημένη επιλογή της συγγραφέως. Οι ήρωες και οι ηρωίδες των διηγημάτων της πράγματι αποτελούν χαρακτήρες που από τη χρόνια παρακμή, το κοινωνικό περιθώριο, την παρανομία αλλά και τη συνύπαρξη και συναλλαγή με ανθρώπους του υπόκοσμου, απέκτησαν στοιχεία και χαρακτηριστικά «θηρίων» που δεν μπορούν να ημερέψουν και να γαληνέψουν. Στον κόσμο των «θηρίων» επικρατεί ο νόμος του δυνατότερου και του σκληρότερου, και όποιος/ όποια δεν παρουσιάζει παρόμοιες ικανότητες επιβίωσης, πολύ απλά δεν επιβιώνει. Έτσι και οι πρωταγωνιστές και οι πρωταγωνίστριες της Ξύδη συνυπάρχουν στις πίστες του λαϊκού τραγουδιού με τον υπόκοσμο της νύχτας. Οι χαρακτήρες της είναι αυθεντικοί, με πάθη και αδυναμίες, αλλά και με μια βαθιά αίσθηση ντομπροσύνης, αξιοπρέπειας και αλληλεγγύης. Οι ήρωές της -μικροαπατεώνες, τραγουδίστριες της νύχτας, μπράβοι, ερωτευμένες γυναίκες, χαμένοι άντρες, φίλες που πίνουν μαζί τον πόνο – κινούνται σε ένα σύμπαν που μυρίζει καπνό, ιδρώτα και ματαιωμένο έρωτα. Διηγήματα σύντομα, πυκνά, έντονα, μοιάζουν με μινιατούρες ζωής, γεμάτες πάθος, αλήθεια και μια πικρή τρυφερότητα. Κάθε ιστορία είναι μια αυτόνομη αφήγηση που αναδεικνύει τη ζωή στα νυχτερινά κέντρα, τις ανθρώπινες σχέσεις, την απώλεια και την ελπίδα. Η Ξύδη γράφει με μια αμεσότητα που παρασύρει. Με γλώσσα ανεπιτήδευτη και ζωντανή, τολμηρή και ειλικρινή, με αργκό που φλερτάρει με τον ποιητικό λόγο, η συγγραφέας εξερευνά τα όρια του ανθρώπου και των βιωμάτων του, πλάθει κόσμους που δεν εξιδανικεύει – απλώς τους φωτίζει με αξιοπρέπεια.
Η συλλογή Θηρία Ανήμερα αποτελεί μια βαθιά και ασυμβίβαστη τοιχογραφία του νυχτερινού κόσμου του ’80 και του ’90 – μιας εποχής γεμάτης αντιφάσεις, έντονα συναισθήματα και ακρότητες. Τα σύντομα διηγήματα ελίσσονται ανάμεσα στον σκληρό ρεαλισμό και το νοσταλγικό βλέμμα. Η συγγραφέας βουτά στις πίστες του λαϊκού τραγουδιού, στον υπόκοσμο και στην ανθρώπινη ψυχή, δίνοντας φωνή στους αθέατους, στους παραγκωνισμένους, σε αυτούς που ματώνουν αλλά στέκονται όρθιοι, προσφέροντας στον αναγνώστη μια εμπειρία γεμάτη ένταση, συναίσθημα και αλήθεια. Κι αν όλα μοιάζουν σκληρά – όπως άλλωστε υπήρξε και η νύχτα της εποχής εκείνης – ταυτόχρονα υπάρχει μια αδιόρατη φωτεινότητα που διατρέχει τη συλλογή: η ντομπροσύνη, η αλληλεγγύη, η απρόσμενη τρυφερότητα που επιβιώνει εκεί, όπου όλα δείχνουν να έχουν χαθεί. Τα Θηρία Ανήμερα είναι ένα βιβλίο που δεν χαϊδεύει, μα ούτε και καταδικάζει – απλώς ακούει και αφηγείται με ακρίβεια, χιούμορ και ανθρωπιά. Η Χαριτίνη Ξύδη, περισσότερο ως κοινωνική παρατήρηση, εκφράζει συγγραφικά την ανάγκη της να σωθεί το στιγμιότυπο της εποχής, όχι απλώς ως ντοκουμέντο, αλλά ως συγκινησιακή εμπειρία. Μια σημαντική καταγραφή, όπου η κοινωνία των νυχτερινών δρόμων, των χαμένων σωμάτων και των ανυπότακτων ψυχών, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ένα βιβλίο σκληρό και συνάμα τρυφερό που αξίζει σε κάθε περίπτωση να διαβαστεί.
Newsletter
BookSitting | Βιβλία, Τέχνες, Ιδέες
BookSitting 