photo credit: Πένη Θεοδοσίου
Συνέντευξη στην Αλεξία Καλογεροπούλου
alexia.kalogeropoulou@gmail.com
Η Έφη Χρυσού γεννήθηκε στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης και συνεχίζει να μεγαλώνει στην Αθήνα. Η πρώτη της ποιητική συλλογή, με τίτλο «Αποτύπωμα», κυκλοφόρησε το 2021 (εκδ. Ars Nocturna). Η «Απόπειρα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σμίλη, είναι η δεύτερη συλλογή της. Μιλήσαμε μαζί της -για τι άλλο;- για την έμπνευση και την ποίηση.
Κυρία Χρυσού, αφού σας καλωσορίσω στο Σαλόνι του BookSitting, θα ήθελα να σας ρωτήσω, τι είναι για σας η ποίηση και πώς αρχίσατε να γράφετε ποιήματα; Ήταν κάτι που υπήρχε πάντα μέσα σας ή προέκυψε στην πορεία της ζωής σας;
Σας χαιρετώ με τη σειρά μου από το πολύ ζεστό και φιλόξενο σαλόνι σας. Ποίηση για μένα είναι τα πάντα, είναι παντού, είναι ο τρόπος να βλέπεις και να αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο μέσα σου και γύρω σου, σαν ένα θαύμα εν κινήσει. Ποίηση μπορεί να είναι μια λέξη, μια αγκαλιά, φευγαλέες εικόνες που βλέπουμε γύρω μας και δεν λογίζονται ως τέτοιες. Η πόλη η ίδια, η Αθήνα που λατρεύω, τα βουνά του Κρούστα (του αγαπημένου μου χωριού στην Κρήτη), η θάλασσα του Πειραιά χαζεύοντας από την Καστέλλα το άπειρο. Είναι η τέχνη που συνενώνει και εμπεριέχει όλες τις μορφές τέχνης, με έναν ανακουφιστικά ελεύθερο τρόπο.
Απεχθάνομαι βαθιά την στερεοτυπική αντίληψη ότι η ποίηση είναι μια δύσκολη κι ακαταλαβίστικη συνθήκη. Πιστεύω ακριβώς στο αντίθετο: στην απόλυτα κατανοητή και προσιτή ποίηση. Αν δεν μπορείς να επικοινωνήσεις το μήνυμα, δεν βρίσκω κανένα νόημα στο εγχείρημα. Αν αρέσει ή ταιριάζει στον αναγνώστη είναι άλλη συζήτηση. Πάντα προτρέπω, όσους μου λένε κάτι αντίστοιχο, να διαβάσουν πρώτα και έπειτα να το συζητήσουμε εκ νέου. Τους δίνω και ιδέες να ξεκινήσουν. Έχουμε καλή απόδοση στις απόπειρες αυτές.
Αν δεν μπορείς να επικοινωνήσεις το μήνυμα, δεν βρίσκω κανένα νόημα στο εγχείρημα.
Πρώτα και πάνω από όλα είμαι μια μανιώδης αναγνώστρια ποίησης, ήρθα κοντά της στο Γυμνάσιο μέσα από τη μουσική της αγαπημένης μου μπάντας (Διάφανα Κρίνα) και τους στίχους του Παντελή Ροδοστόγλου και του Θάνου Ανεστόπουλου. Τα «Κρίνα» πάντα ενσωμάτωναν στη δημιουργία των δίσκων τους ποιήματα. Έτσι ξεκίνησα να ψάχνω, να διαβάζω, να ανακαλύπτω και εκεί άνοιξε για μένα ένας νέος κόσμος στον οποίο μπήκα αγνά και δεν βγήκα ποτέ.
Ούτε θυμάμαι πότε, λογικά κάπου στην εφηβεία, αν ψάξω τα ημερολόγιά μου, σίγουρα έχουν γραφεί εκεί μέσα τα πρώτα μου ποιήματα. Είναι μια τάση εξωτερίκευσης και έκφρασης που μου ταιριάζει και έγινε ασυναίσθητα και έτσι την αφήνω να κυλάει ακόμα. Ελεύθερα, στην ώρα της, στη στιγμή της.
Ποια είναι η κεντρική θεματική της δεύτερης ποιητικής σας συλλογής και πώς συνδέεται με το έργο σας συνολικά;
Η δεύτερη ποιητική μου συλλογή τιτλοφορείται Απόπειρα και κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 2024 από τις εκδόσεις Σμίλη (η πρώτη ήταν το Αποτύπωμα από τις εκδόσεις Ars Nocturna, 2021). Στην Απόπειρα πραγματεύομαι την απώλεια και τον θάνατο σε οποιαδήποτε μορφή. Δεν μου αρέσει να αναιρώ την ερμηνεία μπορεί και θέλει να δώσει καθένας που έρχεται σε επαφή με τα ποιήματά μου. Μου αρέσει όμως να υπάρχει σύνδεση με αυτά και έπειτα μπορούμε να συζητάμε ό,τι θέλουμε, ιδανικά με ένα τζιν τόνικ με καλαμάκι και πολύ πάγο στο χέρι.
Γενικά, τα θέματα που με αφορούν είναι αυτά που διατρέχουν τις τέχνες από πάντα και για πάντα: η αγάπη, η απώλεια αυτής, η μνήμη, η λήθη, ο θάνατος και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο που ζούμε και υπάρχουμε. Κομμάτια αυτών υπάρχουν και στις δύο μου συλλογές.
Ποιες ήταν οι κύριες επιρροές και η βασική σας έμπνευση σας κατά τη συγγραφή αυτής της συλλογής; Υπάρχουν συγκεκριμένοι συγγραφείς ή ρεύματα που σας επηρέασαν περισσότερο;
Ό,τι έχω διαβάσει και έχω αγαπήσει κατοικεί μέσα μου με έναν τρόπο και αυτό αποτυπώνεται και στον τρόπο που γράφω, άλλοτε εμφανώς κι άλλοτε πιο κρυπτικά. Μπορώ σε κάθε περίσταση να απαντήσω με ατάκες από ελληνικές σειρές των 90s αλλά και με ποιήματα/στίχους που θυμάμαι απέξω. Σίγουρα μέσα μου κουβαλάω τα Διάφανα Κρίνα μου και τους στίχους του Παύλου Παυλίδη. Αυτοί για μένα είναι ένα ατελείωτο ταξίδι στο συναίσθημά μου. Σε συνέχεια αυτών -και για αντιστάθμισμα- είμαι παιδί της πανκ μουσικής, την οποία θεωρώ και τρόπο ζωής. Στο δεξί μου χέρι, αυτό που γράφω, έχω τατουάζ από το Ελεγεία και Σάτιρες του Καρυωτάκη το χειρόγραφο σκίτσο του που συμβολίζει την έκφραση «με το μηδέν και το άπειρο να συμφιλιωθούμε».
Η Κατερίνα Γώγου είναι πάντα στην τσάντα μου για να μην αισθάνομαι μόνη, η Μάτση Χατζηλαζάρου με τον Νίκο Καρούζο, την Μαρία Λαϊνά και την Μαργαρίτα Καραπάνου πάντα στο κομοδίνο μου. Πολλές φορές σκέφτομαι ότι ο Λαπαθιώτης μένει ακόμα στα Εξάρχεια και ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου καίγεται σαν καλοκαίρι κάτω από τον αδυσώπητο ήλιο. Μπορώ να φτιάξω μια τεράστια λίστα… Αγαπώ τον ντανταϊσμό, τον υπερρεαλισμό, την beat λογοτεχνία αλλά πάνω από όλα το κίνημα του Συμβολισμού και ό,τι μας έχει δώσει κυρίως η Γαλλία γύρω από αυτό. Λυρισμός, πανκ, χάος και σκοτάδια. Αυτά αγαπώ. Αυτά με έχουν καθορίσει.
Ποιες είναι οι βασικές διαφορές που παρατηρείτε ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη ποιητική σας συλλογή, τόσο στο ύφος όσο και στις θεματικές;
Η πρώτη ποιητική συλλογή είναι πάντα η πρωτόλεια, με όλα τα σωστά και τα λάθη της, που αγαπάς για πάντα σαν τον πιο ακατέργαστο μονοκάναλο δίσκο των Βανδαλούπ για παράδειγμα. Στη δεύτερη κάνεις μια καλύτερη διαχείριση από την πρώτη και πάει λέγοντας.
Τα θέματα που με αφορούν και γράφω για αυτά δεν αλλάζουν, τα μέσα, τα σχήματα, τα δομικά στοιχεία της ποίησης μπορεί να είναι πιο ευκρινή και πιο δουλεμένα. Αυτό είναι προϊόν πείρας, ωριμότητας και πιο συνειδητής τριβής με τη διαδικασία της γραφής. Είναι άλλο να τα έχεις στο συρτάρι σου και άλλο να τα εμφανίζεις στον κόσμο. Έτσι κι αλλιώς για μένα προσωπικά από τη στιγμή που τελειώνω με τη συλλογή, τη διαβάζει πρώτα και πρώτο ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, κι εκεί έχει τελειώσει. Φεύγει από μένα, πάει σε άλλο σπίτι -τον εκδοτικό μου-, μαζεύονται τα χαρτιά από το πάτωμα και γίνεται ένα βιβλίο. Ταξιδεύει αυτόνομη κι ελεύθερη πλέον.
Η ποίηση συχνά απαιτεί υπομονή και σιωπή από τον δημιουργό. Υπάρχει κάτι που σας δυσκολεύει όταν γράφετε ποίηση και πώς το ξεπερνάτε;
Η αλήθεια είναι ότι δεν με δυσκολεύει κάτι κατά την παραγωγική διαδικασία, καθώς εγώ και οι λέξεις έχουμε όλο τον χρόνο δικό μας. Δεν μπαίνουμε σε καλούπια, δεν έχουμε χρονοδιάγραμμα.
Γίνονται όλα φυσικά και στην ώρα τους, χωρίς πίεση, οπότε δεν αντιμετωπίζω δυσκολίες. Όταν είναι η στιγμή, βγάζω χαρτί και μολύβι ή το κινητό, σημειώνω την ιδέα ή και την τελική μορφή απευθείας, καθώς γράφω σε ελεύθερο στίχο, και επεξεργάζομαι ελάχιστα έως καθόλου την πρώτη γραφή και όταν νιώσω ότι έχω δημιουργήσει ένα ενιαίο σώμα, προχωράω σε έκδοση.
Η υπομονή και η σιωπή δεν θα έλεγε κανείς ότι είναι χαρακτηριστικά μου. Μπορείς να ρωτήσεις τους φίλους μου, θα κλάψετε από τα γέλια.
Μου αρέσει το μοίρασμα, να κάνουμε άπειρα σχέδια, να τα συζητάμε, να τα εκφράζουμε κι ας μην υλοποιούνται. Κάπως έτσι γράφω κιόλας και κάπως έτσι είναι όλοι οι αγαπημένοι μου άνθρωποι γύρω μου πάντα.
Ποια ήταν η πιο συγκινητική ή απρόσμενη αντίδραση που έχετε λάβει από αναγνώστες ή κριτικούς για το έργο σας μέχρι στιγμής;
Συγκινούμαι και αισθάνομαι συστολή όταν καταλάβω ότι με πλησιάζουν αφού έχουν διαβάσει τα ποιήματά μου και έχουν έρθει σε σύνδεση με αυτά. Εκεί νιώθω ανακούφιση και χαρά. Τα πιο ωραία είναι αυτά που δεν περιμένεις, όπως ένα μήνυμα στα social από το πουθενά για παράδειγμα. Μου έχει συμβεί κάποιες φορές και είναι πολύ γλυκό.
Σκόπιμα δεν θα αναφερθώ σε «κριτική» και «κριτικούς». Ας δώσουμε χώρο στους αναγνώστες καλύτερα.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι ποιητές στην Ελλάδα σήμερα; Υπάρχει κάτι που σας ενοχλεί στο σύγχρονο, εγχώριο ποιητικό τοπίο; Πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στη σύγχρονη κοινωνία;
Πρόκληση είναι και μόνο το γεγονός ότι ζούμε σε μια ανάλγητη κοινωνία, φιμωμένη από παντού, ξεκινώντας από το δομικό κομμάτι της Παιδείας και της νεολαίας. Κάθε φωνή αντίστασης, διαφορετικότητας κι εκτός πεπατημένης πνίγεται πάραυτα. Δεν υπάρχει ζωτικός χώρος να αναπτυχθεί, πρέπει να μπούμε σε ιδρύματα και άσυλα τέχνης, σε πληρωμένες διαφημίσεις κι απλήρωτες πρόβες. Ε κάποιοι από εμάς δεν θέλουν και δεν αντιμετωπίζουν τις τέχνες με αυτόν τον τρόπο. Ένα αγαπημένο μου τραγούδι λέει «εσύ στην τέχνη σου κι εμείς υποκουλτούρα». Το αφήνω εδώ έτσι ωμό.
Συγκινούμαι και αισθάνομαι συστολή όταν καταλάβω ότι με πλησιάζουν αφού έχουν διαβάσει τα ποιήματά μου και έχουν έρθει σε σύνδεση με αυτά.
Δεν είναι θέμα των σύγχρονων ποιητών, είναι του κάθε ανθρώπου στο εδώ και τώρα που παλεύει με τα θηρία κάθε μέρα σε ένα ασφυκτικό κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Για αυτό η ανάγκη έκφρασης είναι τεράστια, τα μέσα για να γίνει αυτό επίσης πολλά. Έχουμε πολλές σύγχρονες φωνές σε όλα τα επίπεδα που ουρλιάζουν αλήθεια. Είναι όμορφο αυτό κι αναγκαίο.
Η ποίηση, όπως και κάθε μορφή δημιουργίας, σαφώς μπορεί να δημιουργήσει τομές και ρήξεις. Για αυτόν τον λόγο ενοχλεί και για αυτόν τον λόγο δεν σταματάει να υπάρχει. Και μόνο το γεγονός ότι ένα μέρος της δημιουργικής κοινότητας δεν είναι ευχάριστο στην εξουσία είναι μια νίκη. Φαίνεται από το πόσο λυσσαλέα και φασιστικά επιτίθενται στην ελεύθερη έκφραση, στις ακηδεμόνευτες συναυλίες, στους ελεύθερους κοινωνικούς χώρους και στις καταλήψεις, σε εγχειρήματα αλληλεγγύης, σε κατοίκους γειτονιών που δεν σκύβουν το κεφάλι, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι η ανάγκη για ελευθερία, ειδικά όσων δεν έχουν τίποτα να χάσουν, είναι ένα ποτάμι ασταμάτητο. Αυτό που αγνοούν είναι ότι η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η αγάπη και η μαχητικότητα κατοικούν μέσα μας κι από κει δεν μπορούν να τα βγάλουν. Όμως δεν μασάμε. Σηκώνουμε μανίκια ξανά και ξανά και δημιουργούμε τις εστίες μας, τις κυψέλες αλληλεγγύης κι ανθρωπιάς που τόσο ενοχλούν και προχωράμε ακάθεκτοι.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας, όσον αφορά την ποίηση ή άλλα συγγραφικά έργα; Ετοιμάζετε ήδη κάτι;
Έχουμε ξεκινήσει με τις εκδόσεις Σμίλη τη διαδικασία έκδοσης της τρίτης μου συλλογής. Θα λέγεται Μαζί.Ποτέ και για μένα συμβολίζει το κλείσιμο ενός κύκλου σε πολλά επίπεδα της ζωής μου και την έναρξη ενός νέου κύκλου. Έχω ήδη ξεκινήσει να γράφω τα επόμενα ποιήματά μου, ανοίγοντας αυτόν τον κύκλο που τώρα βρίσκεται στα σπάργανα.
Έχουμε πολλές σύγχρονες φωνές σε όλα τα επίπεδα που ουρλιάζουν αλήθεια. Είναι όμορφο αυτό κι αναγκαίο.
Παράλληλα, αυτό το διάστημα ετοιμάζουμε μια performance για την Απόπειρα, μια σύνθεση με video art, spoken word και μουσική που θα γίνει το Σάββατο 31 Μαΐου 2025 στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, στην Κυψέλη. Μαζί με την Νεφέλη Λυσιμάχου στα τύμπανα, τον Μιχάλη Χρυσό (aka Mike Montezuma) και τον Jason Leontidis στις κιθάρες και την Πένη Θεοδοσίου στο video art, θα ανοίξουμε το βιβλίο σε πολλές διαστάσεις ώστε όλοι όσοι θα βρίσκονται εκεί να δουν, να ακούσουν, να νιώσουν την ποίηση μέσα σε ένα καταπληκτικό κι αγαπημένο μου χώρο στην Κυψέλη. Το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων είναι για μένα η Φωτεινή, ο Δημήτρης και η Αγγελική, που καλοδέχτηκαν αμέσως την πρότασή μου, και θα ανοίξουν το ΚΕΤ με αγάπη και ζεστασιά και θα μας αφήσουν να κάνουμε μια Απόπειρα για performance. Δεν χρειάζεται να πω ότι θα καταλήξει σε πάρτι, είναι αυτονόητο! You are all invited!
Newsletter
BookSitting | Βιβλία, Τέχνες, Ιδέες
BookSitting 