Είδαμε την Ορέστεια του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου

Γράφει η Χρύσα Καρδαρά
Φιλόλογος – Θεατρολόγος

Στο κατάμεστο θέατρο της Επιδαύρου παρουσιάστηκε ολόκληρη η τριλογία του Αισχύλου σε ένα κλίμα πιστό στο κείμενο και στην αισχύλεια σκέψη. «Το πάθος μάθος» ακούστηκε στο αρχαίο θέατρο, ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό της θεολογικής σκέψης του Αισχύλου, σύμφωνα με το οποίο οι άνθρωποι υπερβαίνουν το μέτρο με τα πάθη τους και επισύρουν την τιμωρία των θεών. Κατά πόσο όμως οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους και σε ποιο βαθμό είναι συνυπεύθυνοι οι θεοί; Ο Απόλλωνας δίνει χρησμό στον Ορέστη να σκοτώσει τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα που σκότωσε τον πατέρα του, τον Αγαμέμνονα. Από την άλλη οι Ερινύες, χθόνιες θεότητες – πνεύματα εκδίκησης που πρωταγωνιστούν στο τρίτο μέρος της τριλογίας, καταδιώκουν τον Ορέστη για να τον τιμωρήσουν για τη μητροκτονία, ενώ η Αθηνά τον υπερασπίζεται με την ψήφο της στον Άρειο Πάγο, υποστηρίζοντας ότι δεν τη γέννησε μητέρα αλλά γεννήθηκε από τον Δία (όπως  γνωρίζουμε από τη μυθολογία). Στον Αισχύλο, οι ήρωες είναι εξαρτημένοι από το θείο και πληρώνουν τις πράξεις τους σε ένα πλαίσιο εγκλήματος και τιμωρίας.

Η Ορέστεια του Αισχύλου (458 π.Χ.) είναι η μοναδική τριλογία που σώζεται ολόκληρη και αποτελεί στοίχημα για τους σκηνοθέτες. Ο κ. Τερζόπουλος μας παραδίδει την Ορέστεια του Αισχύλου μέσα από τις τεχνικές του σωματικού θεάτρου που σχετίζονται με τη μέθοδο δουλειάς του. Το περπάτημα του χορού και των πρωταγωνιστών σε πολλά σημεία αργό, έντονα ρυθμικό και τελετουργικό. Ο χορός έφτιαχνε ομοιόμορφα σχήματα στη σκηνή άλλοτε στο έδαφος και άλλοτε όρθιος σε κίνηση. Κινούνταν με ρυθμό σαν ένα σώμα αλλά διατηρώντας την ατομικότητα του κάθε μέλους του χορού μέσα στη συλλογική κίνηση. Ο χορός ήταν ο πιο δύσκολος και απαιτητικός ρόλος του έργου: σε συνεχή σωματική κίνηση και κοινό ενιαίο ρυθμό. Ένα σωματικό μοτίβο συνόδευε κάθε φορά την προφορική και θεατρική έκφραση σε χορό και υποκριτές. Η εκφορά του λόγου σε αυτήν την παράσταση υπάκουε στο μεγαλόπρεπο ύφος του Αισχύλου χωρίς να γίνεται πομπώδης, ενώ έμοιαζε περισσότερο να διατηρεί το ύφος τους αρχαίου ελληνικού αισχύλειου λόγου. Ο ρυθμός και η ένταση της φωνής  ήταν ομοιόμορφα σε χορό και υποκριτές.

Η μουσική, σχεδόν ανύπαρκτη, απαρτιζόταν από τους ήχους που έβγαζαν οι ηθοποιοί και από εφιαλτικούς απροσδιόριστους ήχους που ακούγονταν σαν σμήνη εντόμων. Σπαραχτική η Κασσάνδρα, ένας αντικειμενικά  δύσκολος ρόλος, διέσχισε σχεδόν όλη τη σκηνή σερνόμενη στο δάπεδο της ορχήστρας. Ο φωτισμός ευρηματικός με χαρακτηριστικό παράδειγμα το πορφυρό χαλί που στρώνει η Κλυταιμνήστρα για να υποδεχτεί τον Αγαμέμνονα (προοικονομία του αιματηρού του τέλους), το οποίο στην παράσταση του Τερζόπουλου ήταν μια δεσμίδα κόκκινου φωτός που μέσα του κείτονταν ξαπλωμένος ο χορός και από πάνω τους περπατούσε αργά και ρυθμικά ο Αγαμέμνονας σαν στρατηλάτης που οδεύει στον θρίαμβο – θάνατό του. Τα παιχνίδια του φωτισμού δημιουργούσαν δραματική ατμόσφαιρα και εντυπώσεις με τα χρώματα πάνω στα σώματα των ηθοποιών.

Η παρουσίαση των Ερινυών, στο τρίτο μέρος του έργου, πολύ υποτονική, χωρίς ιδιαίτερες εντυπώσεις για την καταδίωξη του Ορέστη, ενώ δεν τονίστηκε σκηνικά με την αντίστοιχη κινησιολογία η μετατροπή τους σε Ευμενίδες (θεές της γονιμότητας). Ενδιαφέρον ευρηματικό στοιχείο το ότι στέκονταν στον κύκλο έτοιμες να φάνε τον Ορέστη και ύστερα τον κυκλώνουν με μια κίνησιολογία που θυμίζει ανθρωποφαγία ή κανιβαλισμό.

Το σκηνικό καθόλου αναπαραστικό σχεδόν ανύπαρκτο με ζωγραφισμένο ένα λευκό κύκλο στην ορχήστρα χωρισμένο σε ίσα μέρη, θέλοντας ίσως να συμβολίσει τον κύκλο της εκδίκησης στον οίκο των Ατρειδών, οπού ο ένας φόνος φέρνει έναν άλλο φόνο μέσω της ανταπόδοσης ίσης εκδίκησης.

Ένας κύκλος αίματος και εκδίκησης, μια σειρά φόνων μέσα σε μια οικογένεια που καταλήγει στην τελική αθώωση του Ορέστη με την ψήφο της Αθηνάς και την υποστήριξη του Απόλλωνα. Όμως ο σκηνοθέτης δεν σταματά εκεί. Στο τέλος του έργου, με την προσθήκη  μιας βουβής σκηνής, μας δείχνει το εσωτερικό βάσανο του Ορέστη για τη μητροκτονία. Μπορεί να αθωώθηκε από το δικαστήριο αλλά δεν λυτρώθηκε από τον εαυτό του. Τα μηνύματα για τις σημερινές παγκόσμιες συγκυρίες στην αγγλική γλώσσα στο κλείσιμο του έργου φανερώνουν την παγκοσμιότητα και την επικαιρότητα του αρχαίου δράματος.

Η Ορέστεια συνεχίζει το ταξίδι της στις 19/7 στο Θέατρο Δάσους.

---