#43 | Μένουμε σπίτι και γράφουμε | Γιώργος Παναγιωτίδης

Ερωτήματα για την ανθρωπότητα που μένει στο σπίτι της

Η εποχή της νόσου Covid19, της πανδημίας του Κορωνοϊού, είναι η εποχή που οι επιδημιολόγοι γνώριζαν ότι κάποια στιγμή θα έρθει, ότι επισκέπτεται περιοδικά την ανθρωπότητα, ότι πλησίαζε η ώρα, αργά ή γρήγορα. Ήταν αναμενόμενη η εμφάνιση ενός ιού επιθετικά διαδιδόμενου, αλλά ήμαστε ή θα μπορούσαμε να ήμαστε προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο γεγονός;

Στον αιώνα που πέρασε, καλλιεργήθηκε ένα μοντέλο ανθρώπου πολλαπλασιαστικά εγωκεντρικό και ανικανοποίητο, ίσως ως αντίδραση στα τραύματα των δύο απανωτών παγκοσμίων πολέμων. Έως και τον Φεβρουάριο του 2020 οι κοινωνίες, ως συναπαρτίσματα ενός παγκόσμιου ιστού, έτρεχαν ήδη βιαστικά στη λεωφόρο του μεταμοντερνισμού, έχοντας στον ορίζοντά τους μία ουτοπία, προσδοκώντας ότι ο μετά-άνθρωπος, τον οποίο καθοδήγησαν οι αγορές με το σύνθημα «τα πάντα επιτρέπονται εφόσον επιφέρουν κέρδος», θα μεταβεί σε μία νέα μαζική και δικτυωμένη ωριμότητα.

Στην εποχή μας ο άνθρωπος πολιορκήθηκε από τον πλέον εντατικά εξελισσόμενο καταναλωτισμό, εκμαυλίστηκε από την αδιέξοδα αυξανόμενη πληθώρα αγαθών, όχι απαραίτητων αλλά όλο και συχνότερα άχρηστων και ποικίλης γελοιότητας, εθίστηκε στην κατάχρηση της τεχνολογίας ως μέσου μαζικής επικοινωνίας, πληροφόρησης και προβολής, εκτέθηκε στην υπονόμευση και στον ευτελισμό της διανόησης και στη μετά-διανόηση, αυτήν που παράγεται πλέον βιομηχανοποιημένα, με την ίδια μαζικότητα της παραγωγής αγαθών.

Ο πολιορκημένος άνθρωπος, από το δυτικό πρότυπο της αέναης μόρφωσης και εξειδίκευσης, δια βίου υπέρ-συσσωρευτής δεξιοτήτων, τίτλων, επιτυχιών, πλούτου και ατελέσφορης καταξίωσης, εξελίχθηκε σε ένα υβρίδιο ψηφιακού και πραγματικού ανθρώπου που κινδύνευσε να απολέσει την ικανότητά του να αναρωτιέται, να επιβραδύνει, να στέκεται και να «βλέπει», να γνωρίζει δηλαδή, τυφλωμένος από τις αλλεπάλληλες αστραπές της υπερπληροφόρησης.

Στις δυτικές και δυτικότροπες κοινωνίες, η ταχύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης και της προσφοράς αγαθών, για πρώτη φορά, ξεπέρασε την ταχύτητα της πορείας προς την ατομική συνείδηση της ύπαρξης, προς την ενσυναίσθηση, προς την κατανόηση του κοινωνικού γεγονότος της ανθρώπινης ύπαρξης. Ήρθε λοιπόν η νόσος Covid19 και έβαλε βίαια τις ανθρώπινες κοινωνίες σε αναγκαστική αναμονή. Αιφνίδια, από τη μία στιγμή στην άλλη, διεκόπησαν οι μεγάλες ταχύτητες της πιο βιαστικής, από κάθε άλλη εποχή, ανθρώπινης κοινωνίας, ράγισαν τα θεμέλια των αγορών, έπαυσε η πιο ανεξέλεγκτη παντοδυναμία τους, σταμάτησε να πέφτει η βαριά σκιά τους επάνω από το δυτικό κοινωνικό κράτος, την υγεία, την παιδεία, επάνω από την ίδια τη θεσμοθετημένη δυτική πολιτεία που εξωθήθηκε στο προσκήνιο, αναγκασμένη εκ των πραγμάτων να αναλάβει έναν ρόλο που είχε αμελήσει αν δεν είχε σχεδόν ξεχάσει.

Στην πραγματικότητα αυτό που ήρθε με ένταση, βίαια και τραγικά, στο προσκήνιο, είναι ο ίδιος ο θάνατος. Αυτός που ηθελημένα αγνοούν οι αγορές. Αυτός που επιτυχώς ή ανεπιτυχώς διαχειρίζονται, κατ’ αποκλειστικότητα ακόμη, οι θρησκείες, στις παρυφές του ανθρώπινου κοσμοπολιτισμού. Η ανθρωπότητα μένει στο σπίτι της. Η ανθρωπότητα βιώνει πάνδημα μία πρωτόγνωρα δυσάρεστη συνθήκη, έναν πόλεμο από έναν ύπουλο εχθρό που είναι έξω από αυτήν, απρόβλεπτος, κάποτε θανατηφόρος αλλά οπωσδήποτε καταστρεπτικός για τις κοινωνικές δομές. Είναι μάλιστα τέτοια η συγκυρία της εκδήλωσης της πανδημίας, καθώς ρίχνει τη σκιά της στο Πάσχα, καθολικών και ορθοδόξων χριστιανών, που η νόσος Covid19 μοιάζει να «θέλει» να χτυπήσει την ίδια την ουσία του Χριστιανισμού, το δόγμα της νίκης του θανάτου.

Κάποιοι νιώθουν το δέος εκείνο που ταιριάζει αντίκρυ στον θάνατο των άλλων, ασφυκτιούν από τον περιορισμό των βασικών ελευθεριών της μετακίνησης και της δια ζώσης κοινωνικής επαφής αλλά το υπομένουν χάρη στην ανεπτυγμένη ενσυναίσθησή τους. Κάποιοι υποτιμούν τον κίνδυνο, αγνοούν την έννοια της ατομικής ευθύνης έναντι της κοινότητας, θεωρούν τον αυτοπεριορισμό ύποπτη υπερβολή αλλά συμμορφώνονται αναγκασμένοι υπό τον φόβο των κυρώσεων της πολιτείας. Κάποιοι φοβούνται για τον εκπεσμό της δημοκρατίας, αρέσκονται να πιστεύουν σενάρια συνωμοσίας των αγορών ή των κυβερνήσεων, ενστερνίζονται άκριτα ερμηνείες της δραματικής αυτής κατάστασης τις οποίες θα ζήλευε η θηριωδέστερη φαντασία.

Συχνά η ακολουθία των αντιδράσεων του ανθρώπου σε ένα τέτοιο αδυσώπητο σοκ είναι αρχικά να αγνοήσει με σθένος τη δυσάρεστη πραγματικότητα, έπειτα να ραγίσει υπό το βάρος της αλήθειας, να αποδεχτεί τα γεγονότα γονατισμένος από μία πρωτόγνωρη ισχυρή κατάθλιψη και τελικά να αναπτύξει τα απαραίτητα «αντισώματα» προσαρμογής και επιβίωσης στη νέα πραγματικότητα. Όμως γεγονός παραμένει ότι η ανθρωπότητα μένει στο σπίτι της. Τούτο είναι η αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, η αίθουσα αναμονής στην οποία βρισκόμαστε συλλογικά και ισότιμα, με την ισοτιμία όπως την ορίζει ο ίδιος ο θάνατος. Από την άλλη πλευρά, σαφώς τούτη η κατάσταση που βιώνουμε είναι προσωρινή και, ακόμη και αν το απωθούμε από τη σκέψη μας, σίγουρα το γνωρίζουμε ότι η φοβερή νέα πραγματικότητα δεν είναι αυτή αλλά εκείνη που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε όταν βγούμε και πάλι από το σπίτι μας.

Ο θαυμαστός νέος κόσμος μας, όσο και να θέλαμε να είναι, δεν θα είναι πια ο ίδιος και για τούτον τον άγνωστο, διαφορετικό, λαβωμένο κόσμο στον οποίο θα κληθούμε να βγούμε και να ζήσουμε, σε όποιο λιγότερο ή περισσότερο κοντινό μέλλον, οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε.

#menoumespiti_kai_grafoume