Μαίρη Φλώρου | Ο πρωτοχρονιάτικος λαχνός

«Εεεε… μάνα», «Εεεε… Λένη, αδελφή που είστε;»
Κάπως έτσι με την δυνατή φωνή της να ακούγεται στη στροφή του χαλικόδρομου, κατέφθανε κάθε χρόνο δυο μέρες πριν την Πρωτοχρονιά, η θεία μας η Αθηναία στο χωριό. Τη λέγαμε «Αθηναία» στην οικογένεια, γιατί ήταν η μόνη από τις πολλές αδελφές του μπαμπά, που ξενιτεύτηκε λόγω γάμου στην μακρινή για τις αποστάσεις της εποχής πρωτεύουσα. Πρώτα φώναζε τη μάνα της, δηλαδή τη γιαγιά μας, ήταν ο πρώτος της καημός, αφού της έλειπε τόσο και μετά την μικρότερη αδελφή της, επίσης ο δεύτερος μεγάλος καημός της, αφού η Ελένη έμεινε ανύπανδρη. Αυτό το ανύπανδρη κόρη, μεγάλο φορτίο για την οικογένεια που το έφερε στον ώμο της! Τύχη το λέγαν τότε κι οι προσωπικές επιλογές περίσσευαν.

Η θεία Δώρα λοιπόν, η Αθηναία, κατάφερνε να πάρει την άδειά της από την καθημερινή της εργασία στην κουζίνα ιδιωτικής κλινικής, όπου δούλευε μεροκάματο, μέσα στις γιορτές για να έρθει κοντά μας. Αυτό γινόταν επίσης και τα καλοκαίρια για περισσότερο χρόνο. Τότε μάλιστα κατέφθανε συνοδεία του συζύγου και του μικρού εξαδέλφου. Το θέρος ευνοούσε τέτοιες επισκέψεις, γιατί τα φτωχόσπιτα τον χειμώνα δεν είχαν τις απαραίτητες ανέσεις και το τσουχτερό κρύο δυσκόλευε τα πράγματα. Καθώς μάλιστα μεγάλωνε ο θείος τα βάσανα και οι ανάγκες άσπριζαν περισσότερο το όμορφο κεφάλι του -οι οικείοι περιπαιχτικά τον έλεγαν «Ωνάση», που του άρεσε κιόλας- αυτές οι επισκέψεις όλο και αραίωναν, αφού η φιλοξενία στο σπίτι του χωριού δεν κάλυπτε τις ανάγκες των πρωτευουσιάνων. Η θεία όμως τακτική στην πρωτοχρονιάτικη επίσκεψη στο πατρικό της κάθε χρόνο με βροχές και με αγιάζι.

Άνευ ειδοποιήσεως λοιπόν ερχόταν η Αθηναία αργά το απόγευμα, αφού έπαιρνε το πρωινό λεωφορείο από το ΚΤΕΛ του Κηφισού. Η άφιξη στο πατρικό μου γινόταν συνήθως με δυο τρόπους. Διάλεγε τον προσφορότερο ή μάλλον τον συντομότερο χρονικά που θα την έφερνε νωρίτερα κοντά στην ηλικιωμένη μάνα της. Εκείνα τα χρόνια τα υπεραστικά λεωφορεία είχαν τον σταθμό τους μέσα στην μικρή μας πόλη. Περίμενε τον πατέρα μου με το δικό του όχημα να την πάρει, άμα όμως εκείνος αργούσε, δεν κρατιόταν και έπαιρνε ΤΑΧΙ για το χωριό. Τις περισσότερες φορές ακολουθούσε τον δεύτερο τρόπο, που ήταν στα μέτρα της, καθώς ήταν κι αγύριστο κεφάλι! Παρακαλούσε τον οδηγό ή τον εισπράκτορα του λεωφορείου- εννοείται πως τον φίλευε κιόλας κάτι- να την αφήσει στη γέφυρα κοντά στο ποτάμι, δίπλα στο χωριό. Κι από κει μέσα από μονοπάτια που γνώριζε καλά από κοπέλα, έφθανε στο σπίτι με το σούρουπο. Τότε η μικρή της αδελφή- παρά το ξάφνιασμα και την απερίγραπτη χαρά- τη μάλωνε, γιατί έθετε τον εαυτό της σε κίνδυνο μέσα στη βροχή και μάλιστα φορτωμένη.

Μάλλον φτωχικά τα δώρα της θείας με τα σημερινά δεδομένα. Όμως κουλουράκια και καραμελίτσες από φημισμένο καφεκοπτείο της πλατείας Ομονοίας για την εποχή εκείνη έφταναν να κάνουν την διαφορά σε σύγκριση με τα ντόπια καλούδια που είχαμε να μοιραστούμε με τα γειτονόπουλα. Εκείνο όμως που κουβαλούσε ως κάτι ιερό στο πορτοφόλι της η θεία, ήταν ένα κολλαριστό Πρωτοχρονιάτικο Εθνικό Λαχείο!!! Αυτό έκανε όλη την διαφορά στην χειμερινή της επίσκεψη. Είχε γίνει συνήθεια, οικογενειακό έθιμο σε συνδυασμό με το δώρο- μπουναμά του πατέρα μου προς όλα τα μέλη της οικογένειάς μας. Κι εκείνος με τη σειρά του πείστηκε από τη αδελφή του, αντί χρηματικού ποσού ή άλλων δώρων να μας μοιράζει με ένα τελετουργικό τρόπο το πολλά υποσχόμενο λαχείο. Αυτό, ένα απλό χαρτάκι με φιγούρες διαφορετικές κάθε χρόνο, φάνταζε ασήμαντο στα παιδικά μας μάτια αρχικά με τις πρώτες μνήμες του εθίμου, μέχρι να καταλάβουμε την μαγική του αξία, που τονιζόταν με τόση έμφαση αργότερα από τα χείλη της Αθηναίας θείας. Εμένα η αλήθεια είναι, περισσότερο με συγκινούσε το μοίρασμα της πασχαλιάτικης λαμπάδας από τα χέρια του πατέρα το βράδυ της Ανάστασης! Εκεί μάλιστα, είχες κάτι χειροπιαστό με στολίδια ή χωρίς κι όχι ένα άψυχο χαρτάκι στα χέρια σου!

Έτσι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ήταν μαζεμένοι όλοι γύρω από το χαμηλό τζάκι της κουζίνας, που αν και μικρή ήταν πολλαπλών χρήσεων τούτες τις γιορτινές μέρες. Είχε προηγηθεί το δείπνο. Λιτό. Ανήμερα η παραδοσιακή κοτόπιτα της γιαγιάς με τραχανά ή χυλοπίτες, οικογενειακή παράδοση με το φλουρί μέσα συν το κρέας στο γιορτινό τραπέζι. Όλοι με τα χαρτάκια στο χέρι και με τα κάστανα και τα αβγά στη χόβολη έτοιμα να σκάσουν. Πόσο ζωντανή αυτή η ανάμνηση! Το δικό σου ή το δικό μου αβγό πρώτο θα είναι έτοιμο; Η θεία με δύο χαρτάκια, το δικό της και εκείνο του πατέρα που μας τα μοίραζε ξεκινώντας από την γριά μητέρα του σε ένδειξη σεβασμού! Αν και όλοι οι λαχνοί είχαν την ίδια αξία αγοράς, τα διαφορετικά χρώματα εκτύπωσης με εντυπωσίαζαν. Αλλά δεν μπορούσα να επιλέξω, προηγούνταν οι μεγαλύτεροι.

Το ραδιόφωνο- μέσο μετάδοσης της κλήρωσης- είχε την τιμητική του! Σε περίοπτη θέση μετέδιδε άσματα πρωτοχρονιάτικα και ευχές ή διαγγέλματα πολιτικών και επισήμων του τόπου. Όλα ίδια στα δικά μας τα αυτάκια. Μόνο η παιδική μου φαντασία κάλπαζε προσπαθώντας να κάνει εικόνα τι βρισκόταν στην αίθουσα της εκδήλωσης, πως ήταν ο στολισμός, τι φορούσαν οι κυρίες της βραδιάς και οι προσκεκλημένοι. Δεν είχε μπει ακόμη στη ζωή μας το μαγικό κουτί της τηλεόρασης. Οι θείες μου και ιδιαίτερα η Αθηναία άρχιζαν να σταυροκοπιούνται και να εκλιπαρούν την Παναγία να κάνει το θαύμα της φέτος, αφού δεν το έκανε τα προηγούμενα χρόνια. Εκεί πάνω λέγονταν και τα τάματα, υποσχέσεις κάθε λογής. Τι λαμπάδες στο μπόι του παιδιού, τι εικόνες και να οι ευχές και τα καλοπιάσματα σε όλους τους αγίους, τους ντόπιους και τους μακρινούς. Όλο αυτό σε μακρόσυρτο συνδυασμό με κάθε λογής ανάγκες που είχε η οικογένεια για χρόνια και θα επιλυόταν αίφνης με τον κερδοφόρο λαχνό. Καινούρια ρούχα, ανακαίνιση στο σπίτι της Αθήνας, παιδικά ποδήλατα κι ένα σωρό άλλα μικρά και μεγάλα. Ακόμη και η τύχη της ανύμφευτης θείας θα άλλαζε, παρά το προχωρημένο της ηλικίας της. Το χρήμα καλύπτει όλες τις ανάγκες. Ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει, όταν τα χρειαζούμενα είναι πολλά;Αρκεί να έρθει σε μας φέτος Παναγία μου, κάνε το θαύμα σου! Για χρόνια ως παιδί νόμιζα πως ένα από τα σύγχρονα θαύματα είναι να σου τύχει το Πρωτοχρονιάτικο Λαχείο! Για φαντάσου, τι Τύχη!!!

Κοντά στις δώδεκα με την αλλαγή του χρόνου -ήταν ήδη όλοι κουρασμένοι- η αδημονία χτυπούσε κόκκινο. Η μετάδοση της κλήρωσης μέσα από την βροντώδη κι επιβλητική φωνή του εκφωνητή επισκίαζε κάθε θόρυβο. Ούτε η γατούλα μας κουνιόταν συμμετέχοντας με τον τρόπο της στην οικογενειακή αγωνία. Η ανακοίνωση του πρώτου αριθμού με τα μεγάλα κέρδη ήταν γεγονός, αλλά δεν ανήκε σε κανέναν από εμάς. Η πρώτη απογοήτευση ζωγραφισμένη στα πρόσωπα των μεγάλων, αλλά έχουμε ελπίδες ακόμη με τους άλλους λαχνούς, ακόμη και με τους λήγοντες και τα μικροποσά. Γιατί δηλαδή, δεν δικαιούται η δική μας οικογένεια μερίδιο στα κέρδη και στην οικονομική ευτυχία; Όλο αυτό κρατούσε κανένα μισάωρο. Την ελπίδα διαδεχόταν η απογοήτευση με μια δόση θλίψης λες και κάποιος δεν κράτησε το λόγο του στην κλήρωση. Το αρνητικό κλίμα επιβάρυνε κάποιες φορές και η κακοκαιρία των ημερών. Χειμώνας! Μας έφταιγε κι ο παλιόκαιρος. Τα κυπαρίσσια παράδερναν από τον αέρα που λυσσομανούσε, που να μας κάτσει το λαχείο απόψε. Δεν μας θέλει η Τύχη μας… το ξέρουμε το ριζικό μας μονολογούσαν οι θείες μου επί μακρόν, ξαγρυπνώντας από τα νεύρα τους και την αδικία που της έπνιγε. Η μητέρα μου -μεγαλωμένη αλλιώτικα- δε συμμετείχε σε όλο αυτό με τόσο πάθος. Τις γνώριζε τόσα χρόνια εκείνες τις γυναίκες. Το άλλο πρωί, ακόμη κι αν έβρεχε κι η μέρα ήταν μουντή, το ηθικό ήταν ελαφρώς ανεβασμένο, αφού το ραντεβού με το λαχείο για την επόμενη χρονιά μας περίμενε πάλι! «Δεν πειράζει Μάνα, του χρόνου θα έρθει!», «Λένη, μην στενοχωριέσαι, θα αλλάξει η τύχη μας!».

Μόνο που αυτός ο σωτήριος λαχνός, ως άλλη πολύφερνη νύφη, δεν έφτασε ποτέ στο σπιτικό μας. Το ίδιο σκηνικό το ζήσαμε για κάμποσα χρόνια ακόμη, μάλλον όσο κράτησαν τα χρόνια του Δημοτικού. Μετά μετακομίσαμε στην πόλη, δεν είχαμε τζάκι, ο μπαμπάς μας έφερνε λαχνούς την Πρωτοχρονιά, αλλά την αγωνία εκείνων των χρόνων με την Αθηναία θεία, δεν την ξαναζήσαμε. Η ίδια συνέχιζε να έρχεται κατά το έθιμο στη γιαγιά μέχρι που εκείνη έφυγε σε βαθιά γεράματα, χωρίς να τους ανοίξει η πόρτα της τύχης μέσω του πρωτοχρονιάτικου λαχείου. Δεν γνωρίζω αν κουράστηκαν να περιμένουν την αλλαγή της ζωής τους μέσα από το λαχείο ή απλά ως γραφικές φιγούρες κρατούσαν ένα έθιμο που τους συνέδεε με το παρελθόν! Πόσες ελπίδες, πόσα όνειρα συνειδητά ή αφελώς εναπόθεσαν σε αυτό!!! Άλλωστε η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Κάποιες φορές μέχρι σήμερα ηχούν στα αυτιά μου εκείνες οι παρακλήσεις με ένα θρησκευτικό δέος για τον πρώτο λαχνό! Αυτό το μαγικό χαρτάκι-δώρο, που θα έλυνε όλα μα όλα τα προβλήματα με μιας και θα μας χάριζε μακροχρόνια οικογενειακή ευτυχία.
Αλήθεια πόση ανάγκη έχουμε εμείς οι άνθρωποι τα μικρά και τα μεγάλα θαύματα ειδικά μέσα στις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης!

---

Η Μαίρη Φλώρου είναι φιλόλογος.

#Χριστούγεννα_2021