Ο συγγραφέας Γιώργος Πολυμενάκος απαντά στις ερωτήσεις του BookSitting, με αφορμή το νέο του δυστοπικό μυθιστόρημα με τίτλο «Σημείο εξόδου ένα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα.
Ο Γιώργος Πολυμενάκος γράφει στίχους από το 1985. Η συλλογή διηγημάτων του Ιστορίες από την άλλη όχθη εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2019 από την Απόπειρα (δεύτερη έκδοση, Σεπτέμβριος 2021). Το διήγημά του «Γουχάν, Τικόπια, Αθήνα» διακρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 ως ένα από τα πέντε καλύτερα του διαγωνισμού «Πεζογραφία δωματίου ή Ημέρες Εγκλεισμού» των εκδόσεων Κίχλη. Συζητήσαμε με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα Σημείο εξόδου ένα, που εκδόθηκε από την Απόπειρα τον Νοέμβριο του 2021 και κυκλοφορεί και στην αγγλική γλώσσα με τον τίτλο Exit Point One από τον εκδοτικό οίκο OnTime Books.
Σε μια πρώτη ανάγνωση του βιβλίου σας αισθάνθηκα ότι έχετε επιρροές από τον Όργουελ. Είναι αλήθεια αυτό; Ποιοι άλλοι συγγραφείς σας έχουν επηρεάσεις;
Οι επιρροές από τον Όργουελ είναι όχι μόνο υπαρκτές αλλά και εμφανείς στο Σημείο εξόδου ένα. Το βιβλίο του «1984» σημάδεψε τα νεανικά μου διαβάσματα, γι’ αυτό και αναφέρεται, ως φόρος τιμής, μέσα στην πλοκή του βιβλίου.
Εκείνες που ίσως δεν είναι εμφανείς, είναι οι επιρροές από τον Κάφκα, που δεν θα μπορούσαν και δεν θα έπρεπε να λείπουν από ένα δυστοπικό μυθιστόρημα. Ο Κάφκα είναι κατά τη γνώμη μου ο μεγάλος μετρ της δυστοπικής λογοτεχνίας κατά τον προηγούμενο αιώνα.
Μια άλλη επιρροή που δεν είναι άμεσα ορατή στο βιβλίο, είναι η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Επιχείρησα να εισάγω ένα αισθητικό αντίβαρο στη ζοφερή ατμόσφαιρα του βιβλίου χρησιμοποιώντας κάποιες εκτενείς παραγράφους «υποκρυπτόμενου» ποιητικού λόγου, οι οποίες είναι σαφώς επηρεασμένες από το έργο του μεγάλου ποιητή.
Το βιβλίο σας είναι γεμάτο κινηματογραφικές εικόνες. Θα το βλέπατε σεναριοποιημένο στον κινηματογράφο;
Ναι, θα το έβλεπα, γιατί είναι γραμμένο ήδη με έναν τρόπο «σεναριακό». Σε μια κριτική παρουσίαση του βιβλίου που έγραψε ένας φίλος συγγραφέας, αναφέρει επί λέξει: «Το βιβλίο είναι δομημένο με κινηματογραφικό τρόπο. Τα μικρά κεφάλαια είναι αυτούσιες κινηματογραφικές σκηνές κι αυτές δένονται σε μεγαλύτερες σεκάνς».
Το κεντρικό θέμα του βιβλίου σας είναι πολύ επίκαιρο, αν σκεφτεί κανείς ότι ζούμε μια πανδημία, δηλαδή μια δυστοπία. Η συγγραφή του είχε ξεκινήσει πριν από την υγειονομική κρίση;
Θα είμαι ειλικρινής μαζί σας. Η συγγραφή του βιβλίου ξεκίνησε αμέσως μετά τη χαλάρωση της πρώτης καραντίνας, αρχές Ιουλίου του 2020. Έγραψα το βιβλίο κάτω από τη σκιά του αιφνίδιου εγκλεισμού και προσπάθησα να την εξορκίσω αποτυπώνοντας στο χαρτί μια κοινωνία που ζει κάτι ανάλογο με αυτό που ζήσαμε – και ζούμε – όλοι μας αλλά ανάγοντάς το στις πλέον ακραίες καταστάσεις. Όταν οδηγείς κάτι υπαρκτό σε έναν διόλου απίθανο ακραίο εκτροχιασμό, είναι ευκολότερο να γίνει αντιληπτό ότι πρέπει να αφυπνισθούμε όλοι για να αποτρέψουμε να συμβεί κάτι τέτοιο. Και εξηγούμαι: όσο επιτρέπουμε να συνεχίζεται παγκοσμίως η άκριτη λεηλασία της άγριας φύσης εκχερσώνοντας δάση για να μετατραπούν σε κτηνοτροφικές μονάδες, η γειτνίαση της άγριας πανίδας με τα οικόσιτα ζώα θα γίνεται συνεχής πηγή μετάδοσης στον άνθρωπο νέων και πιθανώς άκρως επικίνδυνων ασθενειών με άγνωστες συνέπειες. Δεν τα λέω εγώ αυτά, τα λένε επιστήμονες που έχουν αναλώσει τη ζωή τους μελετώντας τέτοιες καταστάσεις.
Απευθύνεστε στον «συνειδητοποιημένο» αναγνώστη ή στο ευρύτερο κοινό;
Καταλαβαίνω τι με ρωτάτε αλλά θα μου επιτρέψετε να θεωρήσω την έννοια «συνειδητοποιημένος αναγνώστης», λίγο ως πολύ, αυθαίρετη. Κάθε βιβλίο που γράφεται στην ελληνική γλώσσα απευθύνεται εν δυνάμει σε όσους γνωρίζουν να διαβάζουν ελληνικά.
Το αν θα φτάσει ένα βιβλίο στο ευρύ κοινό εξαρτάται κυρίως από τη δημοσιοποίηση που θα τύχει αλλά και από το βαθμό δυσκολίας ως προς την κατανόησή του, που έχει κάθε συγγραφέας (ηθελημένα ή αθέλητα) προσδώσει στο δημιούργημά του. Όσον αφορά αυτό το τελευταίο, θεωρώ ότι το Σημείο εξόδου ένα είναι ένα ευκολοδιάβαστο μεν αλλά ίσως όχι και τόσο «εύκολο» βιβλίο, με την έννοια ότι θέτει εμμέσως κάποια πολύ δύσκολα να απαντηθούν ερωτήματα.
Θα τολμούσα να χαρακτηρίσω το μυθιστόρημά σας και πολιτικό αφήγημα. Άλλωστε το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας υπάρχει από την αρχή ως το τέλος· οι κάτοικοι ζουν κάτω από ένα απολυταρχικό καθεστώς. «Ελαττωματικό παρόν» λέτε, το μέλλον πώς το βλέπετε;
Αντί άλλης απάντησης θα σας μεταφέρω μια εικόνα από την αρχή του Σημείου εξόδου ένα. Ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου ακουμπάει τα χέρια του πάνω στην επιφάνεια του τραπεζιού και καμπυλώνει τις παλάμες του με έναν τρόπο παράξενο, σαν να αγγίζει κάτι στρογγυλό, σαν να γυρίζει ελαφρά μια κρυστάλλινη σφαίρα σαν κι αυτές που στα παραμύθια προβλέπουν το μέλλον.
Στη συνέχεια… σηκώνει τα μάτια, μοιάζει σαν να μην μπόρεσε να δει εκείνο που αναζητούσε, ανάμεσα στις κυρτωμένες παλάμες του, τους κοιτάζει και λέει: «Δεν θα σας ακολουθήσω».
Αυτό που θέλω να πω, είναι ότι εκτός από τις πολλές φορές ανεξέλεγκτες από εμάς, τους κοινούς θνητούς, αποφάσεις των κέντρων εξουσίας αυτού του κόσμου, και οι δικές μας προσωπικές επιλογές και αποφάσεις επηρεάζουν το μέλλον, με την έννοια ότι ο χαρακτήρας του παραπάνω παραδείγματος θα μπορούσε να έχει πει: «Θα σας ακολουθήσω», αλλάζοντας έτσι τη μοίρα τη δική του αλλά ίσως και τη μοίρα του τόπου στον οποίον ζει.
BookSitting 