Από την Αλεξία Καλογεροπούλου
alexia.kalogeropoulou@gmail.com
Ευσταθία Ματζαρίδου, Φτερά στο τσιμέντο , εκδόσεις Περισπωμένη, 2021.
Λένε ότι ο άνθρωπος χρειάζεται ρίζες και φτερά. Τι γίνεται όμως όταν οι ρίζες τυλίγονται γύρω σου ασφυκτικά και τα φτερά σου είναι ακινητοποιημένα, κολλημένα στο τσιμέντο, έτσι που να σε καθηλώνουν σε έναν τρόπο ζωής άχαρο και αποτελματωμένο;
Η Ευσταθία Ματζαρίδου, στο νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Φτερά στο τσιμέντο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Περισπωμένη, καταπιάνεται με ένα δύσκολο και πάντοτε επίκαιρο θέμα: τη σωματική αναπηρία. Κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια της ιστορίας είναι μια εικοσιοκτάχρονη γυναίκα με εκ γενετής κινητικά προβλήματα, που συγκατοικεί με τους γονείς της σε ένα διαμέρισμα στην πόλη. Οι νοητικές ικανότητές της είναι εξαιρετικές, τα κινητικά προβλήματα όμως την αναγκάζουν να κινείται με ειδικό καροτσάκι με τη βοήθεια της πρόθυμης και χαμογελαστής αλλοδαπής οικιακής βοηθού, Στάνκας.
Η Στάνκα, παρότι «ξένη», είναι το πιο οικείο πρόσωπο για την ηρωίδα. Είναι εκείνη στην οποία μπορεί να στηριχτεί, κυριολεκτικά και μεταφορικά, κάθε φορά που έχει κάποια ανάγκη. Είναι εκείνη που βλέπει την ηρωίδα ως πρόσωπο κι όχι ως άχθος δυσβάσταχτο. Παρά τον ξεριζωμό από την πατρίδα της και τις αμέτρητες δυσκολίες με τις οποίες έχει έρθει αντιμέτωπη ως τώρα, παραμένει χαρούμενη και καλοσυνάτη, ιδιότητες που δεν χαρακτηρίζουν σε καμία περίπτωση τους γονείς της ηρωίδας.
Ο πατέρας, μια άκαμπτη και δύσθυμη πατριαρχική φιγούρα, απαιτεί, ελέγχει, δυσανασχετεί μονίμως και υπεκφεύγει. Η μητέρα, παρά την οικονομική ανεξαρτησία που της εξασφαλίζει το επάγγελμα της οδοντιάτρου, παραμένει συναισθηματικά εξαρτημένη από τον σύζυγό της, ανίκανη να σταθεί στη ζωή αυτόνομα χωρίς τη δική του παρουσία. Και οι δυο συναισθηματικά ανώριμοι, ανεπαρκείς στον γονεϊκό ρόλο, αντιμετωπίζουν την εικοσιοκτάχρονη κόρη τους ως ανεπιθύμητο βάρος και της συμπεριφέρονται σαν να είναι δια βίου ανήλικη, όπως γράφει η ίδια η συγγραφέας στο σημείωμά της, χωρίς να της προσφέρουν ωστόσο την ηθική και συναισθηματική στήριξη που χρειάζεται και δικαιούται ένα παιδί.
Η κόρη, καθηλωμένη σωματικά, με κομμένα τα φτερά από τους ίδιους τους γονείς της, παλεύει κάθε μέρα για όσα άλλοι θεωρούν αυτονόητα. Παρατηρεί τη ζωή, κλεισμένη στους τέσσερις τοίχους ενός ευρύχωρου διαμερίσματος, με μοναδικό παράθυρο στον κόσμο το διαδίκτυο. Ο νους της λειτουργεί ακατάπαυστα. Αγωνίζεται διαρκώς να ισορροπήσει ανάμεσα στην αντίθεση που προκαλεί το πνευματικό της σθένος και η σωματική της ασθένεια, σε ένα αφιλόξενο και δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον. Σε ένα περιβάλλον που καλλιεργεί ενοχές, με βαριές σιωπές, νοσηρές σχέσεις ξέχειλες από θυμό και υποκρισία, που εγκλωβίζουν, ευνουχίζουν και απαξιώνουν. Ένα κουβάρι δυστυχίας που ξετυλίγεται στο οικογενειακό τραπέζι, σαδιστικά, για να πονέσει τον καθένα όπως μπορεί, σε ρόλους μοιρασμένους από παλιά, που παίζονται σε επανάληψη. Ένα καθημερινό αλισβερίσι προσβολών, συναισθηματικών εκρήξεων, δυσθυμίας και τοξικών σχολίων που πετάγονται από στόμα σε στόμα, αδιαφορώντας για τον αντίκτυπο στον ψυχισμό του άλλου. Δεν είναι λίγες οι φορές που η κόρη έχει επιδιώξει να αλλάξει τη ζωή της, μα κάθε φορά οι γονείς γίνονται ανυπέρβλητο εμπόδιο. Την αποθαρρύνουν από οτιδήποτε θα της πρόσφερε μια διέξοδο, από οτιδήποτε θα την καθιστούσε πιο ανεξάρτητη και πιο ευτυχισμένη και θα άφηνε εκείνους μετέωρους μπροστά στην αλήθεια, μπροστά στη δική τους ανεπάρκεια και αδιέξοδη ζωή.
Σε ένα τέτοιο δυσλειτουργικό περιβάλλον θα καθηλωνόταν οποιοσδήποτε, ανεξαρτήτως σωματικής ικανότητας. Ποιος δεν έχει δει, άλλωστε, στη διπλανή του πόρτα παρόμοιες οικογένειες που καθιστούν συναισθηματικά ανάπηρα, δια βίου ανήλικα, τα παιδιά τους παρότι έχουν από καιρό ενηλικιωθεί και έχουν φτάσει τριάντα, ακόμα και σαράντα και πενήντα χρονών;
Η Ευσταθία Ματζαρίδου στο νέο της μυθιστόρημα κατορθώνει να θίξει με αφυπνιστικό τρόπο πολλά φλέγοντα ζητήματα: τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη δύσκολη καθημερινότητα των ατόμων με αναπηρία, την προκατάληψη ή και την απόρριψη που επιφυλάσσουμε στο διαφορετικό, την υποκριτική συμμόρφωση σε όσα προστάζει η «κοινωνία», την ασθένεια και τον θάνατο, αλλά και τις επιπτώσεις ενός δυσλειτουργικού οικογενειακού περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών και στην καθημερινή ζωή των ατόμων που το απαρτίζουν.
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που επιλέγει η συγγραφέας για να αφηγηθεί την ιστορία της, προκαλεί ιδιαίτερη συγκίνηση και αφήνει χώρο για ταυτίσεις. Ο λόγος της ρέει φυσικά και αβίαστα, παρασύρει τον αναγνώστη στον κόσμο της και αναδεικνύει τα νοήματα με αμεσότητα. Οι ήρωες, όλοι ανώνυμοι πλην της οικιακής βοηθού, είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Η συγγραφέας περιγράφει έξοχα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των ηρώων της και αποκαλύπτει με εξαιρετική ακρίβεια τον συναισθηματικό και ψυχικό τους κόσμο. Η συνοχή και ο εσωτερικός ρυθμός του μυθιστορήματος διατηρούνται ως το τέλος και κρατούν ασίγαστο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Τα Φτερά στο τσιμέντο είναι ένα απολαυστικό μυθιστόρημα, ένας συγκλονιστικός μονόλογος που καθρεφτίζει την κοινωνία, ένα κάλεσμα για αφύπνιση και αναστοχασμό πάνω στα σημαντικά της ζωής.
BookSitting 