Απόσπασμα από το κείμενο με τίτλο «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια» που παρουσίασε ο Μπρεχτ το 1935 στο Παρίσι, στο Συνέδριο για την υπεράσπιση του Πολιτισμού.
Α: Το θάρρος να γράψει κανείς την αλήθεια
Φαίνεται αυτονόητο πως αυτός που γράφει πρέπει να γράφει την αλήθεια, µε την έννοια δηλαδή πως δεν πρέπει να την καταπνίγει ή να την αποσιωπά και πως δεν πρέπει να γράφει τίποτα που δεν είναι αληθινό. Δεν πρέπει να σκύβει στους ισχυρούς, δεν πρέπει να εξαπατά τους αδύναµους. Είναι φυσικά πολύ δύσκολο να µη σκύβεις στους ισχυρούς, και είναι πολύ κερδοφόρο να εξαπατάς τους αδύναµους. Το να µην αρέσεις στους πλούσιους σηµαίνει να παραιτείσαι απ’ τον πλούτο.
Το να παραιτείσαι από την πληρωµή για καµωµένη δουλειά πάει να πει, σε ορισµένες συνθήκες, να θυσιάζεις τη δουλειά, και το ν’ αποδιώχνεις τη φήµη ανάµεσα στους ισχυρούς σηµαίνει συχνά ν’ αποδιώχνεις κάθε φήµη. Όλα αυτά απαιτούν θάρρος. Οι καιροί της πιο σκληρής καταπίεσης είναι τις πιο πολλές φορές καιροί όπου γίνεται πολύς λόγος για µεγάλα και υψηλά πράγµατα. Χρειάζεται θάρρος για να µιλάς σε τέτοιους καιρούς για πράγµατα τόσο χαµηλά και τόσο φτηνά, όπως το φαγητό και το σπίτι του εργαζόµενου, µέσα σε µια βοή από ξεφωνητά ότι το βασικό είναι το πνεύµα της θυσίας.
Όταν φορτώνουν τους αγρότες µε τιµές, χρειάζεται θάρρος να µιλάς για µηχανήµατα και φτηνές ζωοτροφές που θα ευκόλυναν την τιµηµένη δουλειά. Όταν απ’ όλους τους ραδιοσταθµούς ουρλιάζουν πως ο άνθρωπος χωρίς γνώση και µάθηση είναι καλύτερος από το µορφωµένο, θέλει τότε θάρρος να ρωτήσεις: καλύτερος για ποιον; Όταν γίνεται λόγος για τέλειες και ατελείς φυλές, χρειάζεται θάρρος να ρωτήσεις αν ή πείνα κι η αµάθεια κι ο πόλεµος δεν φέρνουν βαριές παραµορφώσεις.
Και ξανά, θέλει θάρρος να πει κανείς την αλήθεια για τον εαυτό του, το νικηµένο. Πολλοί καταδιωγµένοι χάνουν την ικανότητα να βλέπουν τα λάθη τους. Η καταδίωξη τους φαίνεται η πιο µεγάλη αδικία. Αφού οι διώχτες που τους καταδιώκουν είναι οι κακοί• εκείνοι, οι καλοί, διώκονται για την αρετή τους. Αυτή όµως ή αρετή χτυπήθηκε, νικήθηκε κι εµποδίστηκε. Ήταν άρα µια αδύναµη αρετή, µια κακή, ανεπίτρεπτη, απαράδεχτη αρετή. Γιατί δεν µπορεί ποτέ να παραδεχτούµε στην αρετή την αδυναµία της, όπως στη βροχή την υγράδα της. Το να πεις πως οι καλοί δεν νικήθηκαν γιατί ήταν καλοί παρά γιατί ήταν ανήμποροι, αυτό χρειάζεται θάρρος.
Φυσικά η αλήθεια πρέπει να γράφεται µέσα στον αγώνα µε ψευτιά, και δεν πρέπει να ‘ναι κάτι το γενικό, το απρόσιτο και πολυσήµαντο. Γιατί απ’ αυτήν ακριβώς τη γενική, απρόσιτη στόφα, είναι καµωµένη η ψευτιά. Όταν λένε για κάποιον πως είπε την αλήθεια, πάει να πει πως µερικοί ή πολλοί ή κάποιος είπαν κάτι άλλο, κάποιο ψέµα ή κάποια γενικότητα. Αυτός όµως είπε την αλήθεια, κάτι το πραχτικό, το πραγµατικό, το αναντίρρητο, αυτό ακριβώς που έπρεπε να πει.
Δε χρειάζεται πολύ θάρρος για να παραπονεθεί κανείς για την κακία του κόσµου γενικά και για το θρίαµβο της ωµότητας και για ν’ απειλεί µε το θρίαµβο του πνεύµατος από ένα µέρος του κόσµου όπου του επιτρέπουν ακόµα να το κάνει αυτό. Ορθώνονται τότε πολλοί σα να ‘ταν κανόνια στραµµένα ενάντιά τους, ενώ τους κοιτάζουν µονάχα µονόκλ. Ξεφωνίζουν τις γενικές τους απαιτήσεις σ’ ένα κόσµο που αγαπά τους ακίνδυνους ανθρώπους. Απαιτούν µια καθολική δικαιοσύνη για την οποία δε δούλεψαν ούτε στο ελάχιστο και µια γενική ελευθερία. Απαιτούν ένα κοµµάτι απ’ τη λεία που έχει τάχα κιόλας µοιραστεί από καιρό µαζί τους.
Αλήθεια νοµίζουν πως είναι µονάχα αυτό που ακούγεται όµορφα. Κι όταν ή αλήθεια είναι κάτι µε αριθµούς, κάτι το ξερό και χειροπιαστό, κάτι που για να το βρεις θέλει κόπο και µελέτη, αυτά για κείνους δεν είναι αλήθεια, δεν τους εκστασιάζει. Αυτοί έχουν το εξωτερικό παρουσιαστικό µονάχα των ανθρώπων που λένε την αλήθεια. Το τραγικό µ’ αυτούς είναι: Δεν ξέρουν ποια είναι η αλήθεια.
1935, Παρίσι, Συνέδριο για την υπεράσπιση του Πολιτισμού
BookSitting 