Η ψυχολόγος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, Δήμητρα Διδαγγέλου, συζητά με την Αλεξία Καλογεροπούλου στο Σαλόνι του BookSitting, με αφορμή το νέο της βιβλίο, «Ευγνωμοσύνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Συνέντευξη στην Αλεξία Καλογεροπούλου
alexia.kalogeropoulou@gmail.com
Επιτρέψτε μου καταρχάς να σας καλωσορίσω στο BookSitting και να σας ζητήσω να μας πείτε δυο λόγια για το νέο σας βιβλίο, «Ευγνωμοσύνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Πώς προέκυψε η ιδέα και τι πραγματεύεται;
Πρόκειται για ένα βιβλίο που – όπως λέει και ο τίτλος- έχει κεντρικό θέμα την ευγνωμοσύνη και τα οφέλη που μπορεί να έχει κανείς όταν την εκφράζει. Το θέμα προέκυψε αρκετά χρόνια πριν εν μέσω προσωπικής περιέργειας κι επαγγελματικής διερεύνησης. Είχα συγκεντρώσει από διάφορες πηγές υλικό σχετικό με την ευγνωμοσύνη και θέλησα να το μοιραστώ ώστε να παρουσιαστεί ολοκληρωμένα και κατά κάποιο τρόπο να αποκατασταθεί η έννοιά της που έχει πολλές φορές παρεξηγηθεί. Δεν το έγραψα με στόχο να γίνει ακόμα ένα βιβλίο αυτοβοήθειας προσφέροντας έτοιμες συνταγές ευτυχίας. Ο σκοπός ήταν κλείνοντάς το ο αναγνώστης να έχει αποκτήσει μια εικόνα για το τι είναι ή τι δεν είναι η ευγνωμοσύνη, να έχει μάθει για τα οφέλη που μπορεί να έχει από αυτή, να βρει τρόπους για να κάνει τη ζωή του πιο υποφερτή και απαντήσεις σε θέματα που τον απασχολούν. Θεωρώ ότι η ευγνωμοσύνη είναι κυρίως μια στάση απέναντι σε ό,τι συμβαίνει, σε όποιον συναντάμε και εν τέλει απέναντι στην ίδια τη ζωή. Όταν επιλέγει κανείς να κοιτάζει με μάτια ευγνωμοσύνης, βλέπει μέσα από ένα πρίσμα θετικής στάσης κι αισιοδοξίας. Αυτή την οπτική ήθελα να μοιραστώ μέσα από το βιβλίο.
Μιλήσατε για τα οφέλη της ευγνωμοσύνης. Ποια είναι αυτά και πώς εξηγούνται;
Η έκφραση της ευγνωμοσύνης είναι ένας απλός κι επιστημονικά αποδεδειγμένος τρόπος για να νιώσουμε μεγαλύτερη ευτυχία, αισιοδοξία, ικανοποίηση και αγάπη στη ζωή μας. Μπορεί να μας βοηθήσει κατά πρώτον να εξελιχθούμε σε ατομικό επίπεδο και να βελτιωθούμε ως άνθρωποι και αυτό κατ’ επέκταση να ενδυναμώσουμε τις σχέσεις όλων των ειδών, τις συντροφικές, φιλικές, επαγγελματικές. Επιπλέον, μπορεί να μας βοηθήσει ν’ αντλήσουμε ικανοποίηση από όσα ήδη έχουμε και να βγούμε από το φαύλο κύκλο της συνεχούς αναζήτησης νέων πραγμάτων, εμπειριών και προσώπων. Μπορεί επίσης να φανεί ιδιαίτερα ευεργετική στην τρίτη ηλικία, μια περίοδο κατά την οποία γίνεται ένας απολογισμός της ζωής, αναθεωρούνται σχέσεις και καταστάσεις.
Για τι πράγμα μπορούμε να νιώθουμε ευγνωμοσύνη και τι συνήθως μας εμποδίζει;
Μέσα στην καθημερινότητα πολλές φορές θεωρούμε δεδομένα κάποια πράγματα ή πρόσωπα στη ζωή μας και δεν τα εκτιμούμε όσο τους αξίζει. Αν νιώθουμε ευγνωμοσύνη για ό,τι έχουμε – φυσικά όχι μόνο σε υλικό επίπεδο, αλλά και για τα πρόσωπα στη ζωή μας ή οτιδήποτε άλλο απαρτίζει το μικρόκοσμό μας- σημαίνει ότι το αναγνωρίζουμε και του δίνουμε μια αξία. Η ευγνωμοσύνη, λοιπόν, συνδέεται άμεσα με την ικανοποίηση και την εύρεση νοήματος στη ζωή, μεγάλα ζητούμενα για το σύγχρονο άνθρωπο που απ’ τη μια έχει μπροστά του άπειρες επιλογές και ανέσεις και απ’ την άλλη δεν μπορεί να τις εκτιμήσει και ν’ αντλήσει χαρά από αυτές. Είναι πολύ σημαντικό όμως να αναγνωρίζουμε την αξία τους κάθε στιγμή και να μην ξεχνάμε να εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας, είτε με πράξεις είτε με λόγια. Ας μην ξεχνάμε πως τίποτα δεν είναι δεδομένο και τίποτα δεν διαρκεί για πάντα.
Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να νιώσουν ευγνωμοσύνη επειδή δεν ζουν όπως θα ήθελαν ή επειδή αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Άλλοι θεωρούν ότι για να νιώσουν ευγνωμοσύνη θα πρέπει να κλείσουν τα μάτια μπροστά στις αρνητικές εμπειρίες και να προσποιούνται ότι όλα πηγαίνουν καλά. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό;
Χωρίς αμφιβολία είναι μεγάλο πρόβλημα ένας λογαριασμός που πρέπει να πληρωθεί άμεσα και δεν υπάρχουν τα χρήματα, ή ένα θέμα υγείας, όμως το να μην εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας για όσα ήδη έχουμε, δεν θα βοηθήσει να βρεθεί λύση σε κάτι. Επιπρόσθετα, μπορεί να μας φέρει σε ακόμα πιο δύσκολη θέση οδηγώντας μας σ’ έναν φαύλο κύκλο: Αφενός, να εστιάζουμε μόνο σε όσα δεν έχουμε, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το άγχος μας, και αφετέρου, να χάνεται και η αξία όσων ήδη έχουμε, ακριβώς επειδή δεν τα εκτιμάμε. Κάθε μέρα κάνουμε μια επιλογή στη στάση που θα κρατήσουμε απέναντι στις καταστάσεις. Είναι σαν να επιλέγουμε να συντονιστούμε μ’ ένα συγκεκριμένο κανάλι. Υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν ρομαντικό ή ακόμα και αφελές το να έχουν μια θετική στάση τη στιγμή που συμβαίνουν τόσα άσχημα γύρω, όμως θα έλεγα ότι το να έχει κανείς μια θετική οπτική δεν σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζει τα δυσάρεστα. Σημαίνει ότι τα βλέπει, γνωρίζει την ύπαρξή τους αλλά αποφασίζει να προχωρήσει τη ζωή του παρ’ όλα αυτά. Με αυτή την έννοια, η ευγνωμοσύνη είναι χρήσιμη όχι μόνο στις καλές στιγμές, αλλά ακόμα και σε περιόδους κρίσης. Τότε είναι που μπορεί να φανεί πιο χρήσιμη από ποτέ.
Τι σημαίνει «δίνω νόημα στην εμπειρία μου»;
Όταν βιώνουμε ένα γεγονός ή μια εμπειρία, η κατασκευή μιας ιστορίας γύρω από αυτή είναι που θα της δώσει νόημα. Αν τοποθετηθεί σ’ ένα πλαίσιο και μπορέσουμε να μάθουμε κάτι από αυτή – είτε ήταν θετική είτε αρνητική –θα μπορέσουμε να ενσωματώσουμε αυτή την εμπειρία στην προσωπική ιστορία και να προχωρήσουμε στη ζωή μας. Αυτό γίνεται έπειτα από το γεγονός, σαν ένας αναστοχασμός και είναι μια διαδικασία ολόκληρη. Αν δεν συμβεί αυτό, τότε είναι που βλέπουμε ανθρώπους να περιφέρονται με τραύματα ανοιχτά, λάθη να επαναλαμβάνονται, να εμφανίζονται αυτο-καταστροφικές συμπεριφορές και αντιδράσεις που δεν ταιριάζουν με την περίσταση, ν’ αναπτύσσεται ανηδονία, κατάθλιψη ή άλλη ψυχοπαθολογία.
Αφιερώνετε ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου σας στη σχέση ανάμεσα στη συγχώρεση και την ευγνωμοσύνη. Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα γι’ αυτή τη συσχέτιση;
Η ευγνωμοσύνη και η συγχώρεση είναι έννοιες αλληλένδετες. Η ευγνωμοσύνη μπορεί να μεσολαβήσει στο να συγχωρήσουμε κάποιον, αλλά μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο: η συγχώρεση ν’ ανοίξει το χώρο για να νιώσουμε ευγνωμοσύνη. Όταν συγχωρούμε, απελευθερώνουμε από μέσα μας τοξικά ή δυσάρεστα συναισθήματα όπως είναι η πικρία, ο πόνος ή το μίσος και ανοίγουμε το δρόμο για την ευγνωμοσύνη. Όταν μπορούμε να βιώσουμε και τις δύο αυτές αρετές, τα οφέλη για τη ζωή μας γίνονται πολλαπλάσια. Πόσος χώρος μπορεί ν’ ανοίξει για περισσότερα όμορφα συναισθήματα και ικανοποίηση από τη ζωή. Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω ότι η συγχώρεση φυσικά δεν αναφέρεται μόνο στους άλλους, αλλά και στον εαυτό μας, όπως άλλωστε και η ευγνωμοσύνη. Το να μπορέσουμε δηλαδή να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας ή να νιώσουμε ευγνωμοσύνη προς εμάς και για την ύπαρξή μας θεωρώ ότι θα πρέπει να είναι η βάση ώστε να μπορέσουμε στη συνέχεια να κάνουμε το ίδιο και με τους άλλους.
Πώς μπορούμε να δείχνουμε ευγνωμοσύνη στην καθημερινότητά μας; Τι προτείνετε;
Η ευγνωμοσύνη είναι μια ψυχική και πνευματική κατάσταση που μπορεί να ανθίσει αν φροντίσουμε να την καλλιεργήσουμε. Υπάρχουν πολλοί πρακτικοί τρόποι για να το κάνει κάποιος αυτό αλλά στο βιβλίο εστιάζω στο γραπτό λόγο ως έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους. Κι επειδή συνήθως το πιο δύσκολο μέρος είναι να περάσουμε από τη θεωρία στην πράξη, στις τελευταίες σελίδες προτείνω ασκήσεις εκφραστικής γραφής που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε ώστε να βοηθηθεί στο να εντάξει την ευγνωμοσύνη περισσότερο στη ζωή του.
Για πολλά χρόνια ασχολείστε με τη θεραπευτική/εκφραστική γραφή. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτή.
Τις ευεργετικές ιδιότητες του γραψίματος μπορεί να τις έχει διαπιστώσει όποιος γράφει, όμως στην περίπτωση της θεραπευτικής γραφής πάμε ένα βήμα παραπέρα διεισδύοντας στον ψυχικό κόσμο. Το γράψιμο σ’ αυτήν την περίπτωση εντάσσεται σ’ ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, είναι δομημένο, υπάρχουν στόχοι και αναλόγως χρησιμοποιούνται τεχνικές που έχουν αναπτυχθεί από ειδικούς και βασίζονται σε επιστημονικές μελέτες. Είναι η βασική μέθοδος με την οποία δουλεύω ως ψυχολόγος και ουσιαστικά μέσα από αυτή χρησιμοποιώ το γραπτό λόγο ως εργαλείο έκφρασης των συναισθημάτων και των σκέψεων. Πιστεύω πάρα πολύ στη δύναμη που έχουν οι λέξεις να κινητοποιούν, να λυτρώνουν και εν τέλει να μεταμορφώνουν και αυτό προσπαθώ να αξιοποιήσω μέσα από τη δουλειά μου.
Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Πριν από το βιβλίο για την ευγνωμοσύνη είχα ξεκινήσει ένα μυθιστόρημα, το οποίο θα προσπαθήσω να ξαναπιάσω, αν και όλο και κάτι άλλο βάζω ενδιάμεσα!
BookSitting 