Η Αλεξία Καλογεροπούλου γράφει για την ποιητική συλλογή «Άπνοια Μνήμη» της Κατερίνας Θανοπούλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άπαρσις.
Από την Αλεξία Καλογεροπούλου
alexia.kalogeropoulou@gmail.com
Κατερίνα Θανοπούλου, «Άπνοια Μνήμη», εκδόσεις Άπαρσις, 2018.
«Άπνοια Μνήμη» είναι ο τίτλος της δεύτερης ποιητικής συλλογής της Κατερίνας Θανοπούλου που κυκλοφόρησε το 2018 από τις εκδόσεις Άπαρσις και μετρά ήδη δυο εκδόσεις, γεγονός καθόλου σύνηθες για ποιητικό βιβλίο. Τα έργα του Παναγιώτη Σιάγκρη, που συνοδεύουν εικαστικά τoυς στίχους, λειτουργούν εμφατικά ως προς τις λέξεις και αναδεικνύουν τα ποιητικά νοήματα.
Κεντρικοί άξονες της ποιητικής συλλογής της Κατερίνας Θανοπούλου είναι ο χρόνος, η σιωπή, η μνήμη (όπως προδίδει άλλωστε ο τίτλος) και η «άπνοια» ως ακινησία στην οποία εγκλωβίζεται το ποιητικό υποκείμενο δεσμευμένο από τον παρελθόντα χρόνο από τον οποίο επιδιώκει να διαφύγει, αν και συχνά δυσκολεύεται. Η ποιήτρια δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη στιγμή ως ελάχιστο ψήγμα του χρόνου, που δεν αφήνεται όμως να βιωθεί όπως της πρέπει, στο παρόν, ως παροντικό συμβάν που απαιτεί αφοσίωση και προσήλωση στο τώρα. Η αγνότητα και η αυθεντικότητα της στιγμής νοθεύεται, κάποιες φορές συνθλίβεται ακόμη, κάτω από το βάρος που της ασκεί η επίδραση της μνήμης και της ανάγκης: «Η Στιγμή/ δακρύζει/ απ’ τους χυμούς της μνήμης˙/ συμπιέζεται/ απ’ τις πέτρες της ανάγκης» («Στιγμή και Χρόνος», σ. 9).
Για την ποιήτρια, ο χρόνος είναι ρευστός. Σε μια στιγμή μπορεί να περικλείεται ένας ολόκληρος αιώνας, καθώς ο χρόνος δεν τέμνεται αλλά αποτελεί μια ενότητα, μια αέναη ροή σε επανάληψη, όπου κύκλοι ενώνονται και κύκλοι κλείνουν σε συνεχή εναλλαγή: «Σκέψεις αέναα στριφογυρνούν/ Κύκλοι ενώνονται και κύκλοι κλείνουν/ Ένας αιώνας οι στιγμές/ Μια στιγμή αιώνας» («Fractal», σ. 14). «Κάθε πρωί αναμέτρημα/ και κάθε βραδινό σιγή» («Το βέλος του χρόνου», σ. 33).
Μα οι αλλαγές που φέρνει ο χρόνος δεν είναι πάντοτε ευχάριστες. Στο πέρασμά του δοκιμάζει τις ψυχικές αντοχές: «Ο χρόνος που ορίσαμε/ εκδικείται˙/ στο πάγωμά του/ μετράμε την απώλεια/ και μεγαλώνουμε.» («Memory Blues», σ. 42). «Σκλήρυνε το πέλμα με το χρόνο˙/ φίλος/ όταν οι προσδοκίες αφανίζονται» («Λευκό ξέσπασμα αφρού», σ. 36). Μόνος ικανός να διακόψει την ατέρμονη, και ενίοτε απειλητική, κίνηση του χρόνου φαίνεται πως είναι ο έρωτας. Ο έρωτας ως μια νέα αρχή, εκρηκτική: «Όταν φιλάς σταματά ο χρόνος» («Χρόνου παύσις», σ. 30). Ένα φιλί, ένα νέο μπιγκ μπανγκ στο σύμπαν τον ερωτευμένων, ικανό να ακινητοποιήσει τους λεπτοδείκτες.
Η σιωπή, κεντρικό θέμα και αυτή στην ποίηση της Κατερίνας Θανοπούλου, είναι ηχηρή. Κατά την ποιήτρια, δεν χρειάζονται φωνές και διατυπώσεις για να ειπωθούν όσα πρέπει. Η σιωπή είναι λαλίστατη και αποκαλυπτική: «Γύρω φωνάζουν οι σιωπές» («Fractal», σ. 14). «Πόσο τη σιγαλιά/ οι ήχοι της μνήμης ξύνουν.» («Ήχοι σιωπής», σ. 19). Πιο ηχηρή απ’ τη φωνή, η σιωπή είναι γεμάτη σημαίνοντα και σημαινόμενα και αποτελεί ζητούμενο για την ποιήτρια: «Πολλές φωνές δεν χρειάζονται…/ Ίσως είναι ο καιρός της ηχηρής σιωπής» («Διαπιστώσεις», σ. 31).
Οι μνήμες, ως εικόνες, είναι ολοζώντανες στην ποίησή της, αποκαλύπτοντας το βίωμα, τον βιωμένο, με όχημα τις αισθήσεις, χρόνο. «Ρούφα τη μυρωδιά/ ώσπου να γίνει εικόνα,/ μεσημεριού στον καφενέ/ του δειλινού στ’ αμπέλι» («Αλαργινή παρατήρηση, σ. 22). «Οσμές˙/ λεβάντας,/ μαγειρευτού κοκκινιστού,/ σώματος ζώντος & φέροντος» («Το άρωμα», σ. 23). Οι μνήμες είναι δυνατές, προσωπικές, κάποιες φορές οδυνηρές ιδίως όταν αφορούν αγαπημένα πρόσωπα που δεν είναι πια κοντά της, μα η ποιήτρια δεν παραιτείται. Δεν βυθίζεται στον πόνο της απώλειας. Στέκεται όρθια και προσπαθεί να δει ό,τι καλό υπάρχει γύρω της ώστε να συνεχίσει την πορεία της στο διάβα του βίου: «[…] θυμάμαι εκείνους που λείπουν/ προσπαθώντας να αγαπήσω όσους είναι ακόμα εδώ» («Κλέφτης στιγμών», σ. 37).
Εκτός από τα συναισθήματα, ισχυρή θέση στην ποίηση της Κατερίνας Θανοπούλου κατέχει και η διανόηση, ο αναστοχασμός, η πολιτική – επαναστατική σκέψη που απαιτεί να γίνει πράξη: «Οι καιροί διψούνε για σκέψη/ μα κι αυτή θέλει αντάμωμα/ για να γίνει πράξη» («Κλέφτης στιγμών», σ. 37). «Λυγμέ σιωπηλέ μου δυνάμωσε/ λευτεριά να γενείς/ στη μικρή πεταλούδα.» («Δοκιμή στίχων», σ. 41).
Η ποίησή της δεν διστάζει να έρθει αντιμέτωπη με θέσφατα και ριζωμένες αντιλήψεις, καυτηριάζοντας τα κακώς κείμενα, απ’ όπου κι αν προέρχονται: «Οι αριστεροί αρέσκονται – συχνά-/ σε παρελθοντικούς χρόνους,/ ανασύροντας μνήμες/ και στο πρώτο ενικό/ καθώς οι πληγές γεννούν ανασφάλειες.» («Παρατηρητής», σ. 47). «Και κει προχωράς/ ασθμαίνοντας,/ πληβείος και είλωτας/ όσο κι αν θεωρείς εαυτόν/ εξαιρετικό και μεγαλοπρεπή.» («Το τραγούδι του κότσυφα», σ. 54). Με του στίχους της υπερασπίζεται σθεναρά τις επιλογές της: «Τα κοτσυφόπουλα θέλουν τον κότσυφα/ κι εγώ υπέρ αυτών που εξεγείρονται/ στις ανεξέλεγκτες εκπροσωπήσεις.» («Παρατηρητής», σ. 47).
Η ποιήτρια πιστεύει ότι ήρθε η ώρα μιας ουσιαστικής αλλαγής που θα βασίζεται όχι μόνο στη συλλογική αλλά και στην ατομική προσπάθεια. Ίσως θα πρέπει να πάρει ο καθένας την ευθύνη για τον εαυτό του και τις επιλογές του: «Μας μάθαν καλά να μετράμε/ από το ένα ως τα πολλά./ Ίσως να πρέπει να μετρήσουμε ξανά/ παίρνοντας ο καθείς το μερτικό του» («Το τραγούδι του κότσυφα», σ. 54).
Ίσως τελικά, καταλήγει η ποιήτρια, η ουσία των πραγμάτων προκύπτει όταν απλώς αφηνόμαστε στη στιγμή, στους κύκλους της ζωής, όταν τελικά είμαστε, όντα ζώντα και ατελή, όπως όταν κοιμόμαστε, παραδομένοι στα όνειρα που έρχονται τότε που ρίχνει τα πέπλα της η νύχτα: «[…] όταν η νύχτα κερδίζει τη μέρα, / ένα γίνεσαι με το είναι/ αφημένος στη ζήση/ παρουσία δίνοντας στη μνήμη/ και στην άπνοια ανάσα.» («Ρούφηγμα ορίζοντα», σ. 60).
Η ποίηση της Κατερίνας Θανοπούλου στην «Άπνοια μνήμη» είναι, κατά τη γνώμη μου, βαθιά προσωπική και ταυτόχρονα κοινωνική. Η ποιήτρια στρέφει με ευκολία τον φακό της παρατήρησης από το εγώ στο εμείς και δεν διστάζει να σταθεί απέναντι και στις πιο μεγάλες βεβαιότητες και να τις θέσει υπό αίρεση, μέσα από στοχασμούς και αναστοχασμούς που δεν εγκλωβίζουν σε μια αέναη και κουραστική ομφαλοσκόπηση αλλά ανοίγουν νέους δρόμους που καθαίρουν την ψυχή, καθιστούν την ύπαρξη πιο ανθεκτική και την οπλίζουν με συγκρατημένη αισιοδοξία, που υπόσχεται αναγέννηση των εσωτερικών της δυνάμεων. Μια δυνατή, ειλικρινής και αυθεντική ποιητική φωνή, που αξίζει να ακουστεί.
BookSitting 