7 καλά βιβλία για την Ελληνική Επανάσταση του 1821

Το BookSitting επέλεξε επτά καλά βιβλία για την Ελληνική Επανάσταση του 1821, χωρίς ανούσιες εθνικιστικές κορώνες αλλά και χωρίς χυδαίες προσπάθειες μηδενισμού και αποδόμησης της ελληνικής ιστορίας. 

• Η Ελληνική Επανάσταση του 1821: ένα ευρωπαϊκό γεγονός, συλλογικό έργο, επιμέλεια – εισαγωγή: Πέτρος Πιζάνιας, εκδόσεις Κέδρος, σελ.: 408, τιμή: 26,25€.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα γεγονός μεγάλης πολιτικής σημασίας για τους κατακτημένους ελληνικούς πληθυσμούς, γεωπολιτικής εμπλοκής και ιδεολογικών κινητοποιήσεων για την Ευρώπη. Οι πρώτες μάχες την άνοιξη και το καλοκαίρι του ’21, αν και ελάχιστης στρατιωτικής σημασίας, εμπέδωσαν την πεποίθηση ότι οι Έλληνες μπορούσαν να νικήσουν τους Οθωμανούς. Αλλά η νίκη εξαρτιόταν από την πολιτική τους στρατηγική. Στο εσωτερικό πολεμούσαν και συγκροτούσαν κράτος και τους πρώτους θεσμούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Στην Ευρώπη με τη βοήθεια του φιλελληνικού κινήματος αρχικά, και με τη διπλωματία αργότερα, εκμεταλλεύτηκαν περίτεχνα τις προϋπάρχουσες γεωπολιτικές αντιθέσεις τις οποίες η ίδια η Επανάσταση είχε παροξύνει στο έπακρο.

Το 1821 είναι η πράξη δημιουργίας του ελληνικού εθνικού κράτους. Ιστορία ελληνική και ταυτοχρόνως ευρωπαϊκή, όπως άλλωστε και ο ελληνικός Διαφωτισμός από τη γέννησή του, ογδόντα περίπου χρόνια νωρίτερα. Η συλλογική αυτή έκδοση αποτελεί συμβολή στην ιστορία του ελληνικού Διαφωτισμού και της Επανάστασης τηρώντας μια σταθερά: τη ρεαλιστική σχέση με αυτήν την τόσο κρίσιμη περίοδο της ιστορικής μας πραγματικότητας, χωρίς απόκρυψη του θαυμασμού μας για όλους αυτούς που αγωνίστηκαν.

• 1821, Οι μάχες των Ελλήνων για την ελευθερία, Νίκος Γιαννόπουλος, εκδόσεις Historical Quest, σελ.: 348, τιμή: 18,00€.

Το βιβλίο «1821 – Οι μάχες των Ελλήνων για την Ελευθερία» περιγράφει με αυστηρά επιστημονικό, αλλά ταυτόχρονα συναρπαστικό τρόπο, τις σημαντικότερες χερσαίες μάχες του Αγώνα, χάρη στις οποίες οι Έλληνες κατάφεραν να συνεχίσουν την ιστορική τους πορεία.

Εμπεριέχει επίσης ένα πρωτότυπο υποθετικό σενάριο -το οποίο όμως βασίζεται σε αδιάσειστα στοιχεία- μέσω του οποίου επιχειρείται η ανατροπή της καθιερωμένης αντίληψης ότι η φλόγα της Επανάστασης έσβησε, εξαιτίας της επιδρομής του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και ότι η ελληνική ανεξαρτησία είναι αποτέλεσμα της ναυμαχίας του Ναυαρίνου.

 

• 1821 – Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε, Αθήνα Κακούρη, εκδόσεις Πατάκη, σελ.: 376, τιμή: 17,70€.

Στο παρόν βιβλίο η Αθηνά Κακούρη εξηγεί συνοπτικά το πώς και γιατί διατηρήθηκε ο ελληνισμός ζωντανός στα τετρακόσια χρόνια της τουρκοκρατίας και αφηγείται τα κύρια γεγονότα, –πολεμικά, πολιτικά και διπλωματικά– των δέκα ετών από την Επανάσταση του 1821 ως τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831. Αυτόν βλέπει ως κυρίαρχη μορφή, και επισημαίνει τις δυνάμεις εκείνες που τον εμπόδισαν τότε να δημιουργήσει κράτος, φτάνοντας ως και στη δολοφονία του. Η εικονογράφηση στόχο έχει κυρίως την καλύτερη κατανόηση της στρατηγικής.

Ο τρόπος της γραφής είναι απλός και άμεσος, τα ονόματα και οι ημερομηνίες περιορισμένες, ενώ γίνονται αναφορές και συσχετισμοί που βοηθούν τον αναγνώστη –παιδί ή ενήλικα– να συναισθανθεί το πόσο αυτό το παρελθόν επηρεάζει τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα, άρα τη ζωή του. Ο Πίνακας Περιεχομένων φανερώνει την απλή διάρθρωση του βιβλίου. Για όποιον θα ήθελε να διαβάσει περισσότερα, υπάρχει στο τέλος ένας κατάλογος με καλά βιβλία διαφόρων ειδών.

• Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη, Νίκος Θεοτοκάς, εκδόσεις Βιβλιόραμα, σελ.: 549, τιμή: 28,62€.

«Αυτείνη την λευτερίαν δεν την ηύραμεν εις το σοκάκι και δεν θα μπούμεν εύκολα πίσου εις του αυγού το τζόφλιο· ότι δεν είμαστε πουλάκι να χωρέσουμεν πίσου, εγίναμε πουλί και δεν χωρούμεν». Μακρυγιάννης

Ο βίος του Μακρυγιάννη μας δείχνει ανάγλυφα την ιστορία των ανθρώπων που, δίνοντας την ψυχή και το αίμα τους, βάλθηκαν να γκρεμίσουν τον παραδοσιακό κόσμο. Και ανέτρεψαν, έτσι, τον μόνο κόσμο που μπορούσε να τους χωρέσει… Το βιβλίο αυτό, με την έγνοια της πιστότερης δυνατής αναφοράς στις μαρτυρίες και τις πηγές, επιχειρεί την εξιστόρηση του βίου και της δράσης του στρατηγού, προσεγγίζοντας τον «απελέκητο» λόγο που μας άφησε στα «Απομνημονεύματα» και στα «Οράματα και Θάματα», ως πολύτιμο τεκμήριο για τον λαϊκό πολιτισμό, για την ιστορία του πρώτου μισού του 19ου αιώνα και για την Επανάσταση του 1821.

• Πανουργιάδες, Πανουργιάς Πανουργιάς, εκδόσεις Ίκαρος, σελ.: 510, τιμή: 25,00€.

Με αφορμή ένα οικογενειακό κειμήλιο, ένα χειρόγραφο κείμενο που διασώζει διηγήσεις και προφορικές μαρτυρίες σχετικές με τη δράση της οικογένειας Πανουργιά στα χρόνια της Επανάστασης, ο συγγραφέας του βιβλίου, αντιστράτηγος ε.α. Πανουργιάς Στ. Πανουργιάς, προσπαθεί να καταγράψει την ιστορία της οικογένειάς του και να εμπλουτίσει την οικογενειακή παράδοση μέσα από βιβλιογραφική τεκμηρίωση.

Λαμβάνοντας υπ΄όψιν το ευρύτερο ιστορικό περιβάλλον, σκιαγραφούνται οι συνθήκες προετοιμασίας και έκρηξης του ελληνικού αγώνα και αποτυπώνονται γεγονότα και εξελίξεις που διαδραματίζονται στην Ελλάδα και εντέλει επηρεάζουν τα δρώμενα στην Ανατολική Ρούμελη.

Το βιβλίο αυτό, καρπός χρόνιας και κοπιαστικής μελέτης, έχει ως στόχο να λειτουργήσει, αφ’ ενός ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές της οικογένειας και αφ’ετέρου, ως βιβλιογραφικός οδηγός για τον σύγχρονο μελετητή.

• Συνωστισμένες στο Ζάλογγο, Γιώργος Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις, σελ.: 196, τιμή: 15,00€.

Στον βαθμό που αναπτύσσεται και εδραιώνεται η «αποδομητική» ιστορική σχολή, θα πρέπει να αναμετρηθεί και με το αγωνιστικό/ανταγωνιστικό στοιχείο των προεπαναστατικών και επαναστατικών χρόνων.

Θα πρέπει να «απομυθοποιηθεί» το κρυφό σχολειό, η 25η Μαρτίου, η Τριπολιτσά, τα Ορλωφικά, η ίδια η «κλεφτουριά», να αποσιωπηθούν ή να υποβαθμιστούν τα επαναστατικά γεγονότα τα οποία προηγούνται της Επανάστασης. Διότι αυτά ακριβώς καταδεικνύουν πως η αφετηρία της δεν ήταν αποκλειστικώς οι λόγιοι και η «γαλλική Επανάσταση».

Μια άλλη αποφασιστική συνιστώσα υπήρξαν οι ένοπλες συσσωματώσεις των Ελλήνων, από τον Κροκόνδειλο Κλαδά, τον 15ο αι., έως τους Σουλιώτες, τους Μανιάτες, την κλεφτουριά. Κατ’ εξοχήν, δε οι Σουλιώτες καταλαμβάνουν κεντρικό ρόλο, εξαιτίας του μακρόχρονου αγώνα τους, επί δύο αιώνες, ενάντια στους Τούρκους και της συμμετοχής τους στην Επανάσταση.

• Η Μικρά Ασία στην Επανάσταση του 1821, Παναγιώτης Α. Σαλκιτζόγλου, εκδότης Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, σελ.: 317 , τιμή: 18, 17€.

Το βιβλίο αναδεικνύει ένα γεγονός που δεν είναι ευρέως γνωστό, την ευρεία συμμετοχή των Μικρασιατών στην Επανάσταση του 1821 και τη σημαντική συμβολή τους στην απελευθέρωση της κοινής πατρίδας. Η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης σήμανε συναγερμό σε όλους τους Έλληνες, όχι μόνο της κυρίως Ελλάδας αλλά και σε αυτούς που συγκροτούν το μείζονα Ελληνισμό.

Στο κάλεσμα της πατρίδας προσέτρεξαν και οι Έλληνες της πέραν του Αιγαίου ελληνικής γης και εντάχθηκαν στους στρατιωτικούς σχηματισμούς των οπλαρχηγών, ενώ στη συνέχεια συγκρότησαν ιδιαίτερο στρατιωτικό σχηματισμό, τη Φάλαγγα των Ιώνων. Το έργο αυτό, το οποίο αποτελεί προϊόν διεξοδικής έρευνας του συγγραφέα σε πηγές και αρχεία, εξιστορεί την κατάσταση που επικρατούσε στη Μικρά Ασία πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης: τη μύηση των Μικρασιατών στη Φιλική Εταιρεία, τα συνταρακτικά γεγονότα που ακολούθησαν, όπως η καταστροφή των Κυδωνιών και οι σφαγές της Σμύρνης, αλλά και την ένταξη των Μικρασιατών στις μονάδες των αγωνιστών. Παρουσιάζεται επίσης η περιπέτεια της διάσωσης και της εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα. Το βιβλίο περιέχει εκτενή κατάλογο με ονόματα Μικρασιατών αγωνιστών (με τις περιοχές καταγωγής τους), ενώ δημοσιεύονται έγγραφα που πιστοποιούν τη συμμετοχή και την προσφορά τους στον εθνικό αγώνα.